İridium

77

osmium ← iridium → platin

Rh
↑
Ir
↓
Mt

dövri cədvəl

Ümumi

Ad, İşarə, Nömrə

iridium, Ir, 77

Qrup, Dövr, Blok

9, 6, d

Xarici görünüşü

Atom kütləsi

192.217 q/mol

Elektron formulu

4f¹⁴ 5d⁷ 6s²

Fiziki xassələr

Halı

Sıxlığı

(0 °C, 101.325 kPa)
q/L

Ərimə temperaturu

2466 °C
(2739 K, 4471 °F)

Qaynama temperaturu

4428 °C
(4701 K, 8002 °F)

Elektromənfiliyi

Oksidləşmə dərəcəsi

Spektr =

İonlaşma enerjisi

kCmol^-1

^[1]İridium (Ir) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 77-ci element. Elementlərin dövri sisteminin VIII qrupunda, platin qrupu metallarına mənsub, həmçinin qızıl və gümüşlə birlikdə vacib metallar sirasına daxil olan kimyəvi elementdir. Təbiətdə iki stabil izotopu var: 191İr (38,5%) və 193İr (61,5%).^[2]

Tarixi redaktə

İridium elementini 1804-ci ildə ingilis kimyaçısı S.Tennant kəşf etmiş və dördvalentli iridiumun üçvalentliyə reduksiya zamanı birləşmələrinin müxtəlif rənglər almasına görə onu “ İridium” adlandırmışdır (yunanca iris (iridos) – göyqurşağı deməkdir). Nadir hallarda, adətən, platinlə birlikdə tapılır. Yer qabığında kütləcə 10-7% - dir.

Fiziki xassələri redaktə

İridium çox bərk, çətin əriyən gümüşü-ağ metaldır.

Kimyəvi xassələri redaktə

Kimyəvi cəhətdən çox davamlıdır. 1200⁰C temperaturdan yuxarı İrO₃ şəklində qismən buxarlanır. Flüorla iridium 400-500⁰C, xlor və kükürdlə közərmə temperaturunda reaksiyaya daxil olur.

Tətbiqi redaktə

Sənayedə ölçü cıhazları üçün yüksək temperatura davamlı, möhkəm ərintilər hazırlanmasında işlədilir.

Mənbə redaktə

Химическая энциклопедия - М.: Советская энциклопедия, 1990. - Т. 2. - 671 с.
Г. Реми. Курс неорганической химии. Изд. Мир, 1974, Т 2, с.330.

İstinadlar redaktə

↑ Иридий. Популярная библиотека химических элементов. Проверено 17 августа 2013. Архивировано 19 августа 2013 года.
↑ Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report) (англ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Vol. 85, no. 5. — P. 1047-1078. — DOI:10.1351/PAC-REP-13-03-02.

[1] Иридий. Популярная библиотека химических элементов. Проверено 17 августа 2013. Архивировано 19 августа 2013 года.

[2] Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report) (англ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Vol. 85, no. 5. — P. 1047-1078. — DOI:10.1351/PAC-REP-13-03-02.

[1]

[2]