Boyaq dazı
Boyaq dazı (lat. Hypericum androsaemum) — dazıkimilər fəsiləsinin dazı cinsinə aid bitki növü.
| Boyaq dazı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
_Hypericum_androsaemum_-_Habit.jpg) | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: ???: Boyaq dazı |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Hündürlüyü 40-100 sm, gövdəsi qəhvəyitəhər, adətən düzduran və az budaqlanmış yarımkoldur.
Yarpaq redaktə
Yarpaqları oturaqdır, çılpaqdır, uzunsov və enli yumurtavari, uzunluğu 4-10 sm, eni 2-6 sm olub, kütdür, oyuqlu və ya qısa itiucludur, qaidə hissəsi dəyirmidir, alt tərəfdən tünd-göydür.
Çiçək redaktə
Çiçəkləri uzunluğu 2-6 sm olan, qalxanşəkilli və ya çətirşəkilli çiçək qrupunda toplanmışdır, yuxarı yarpaqların yaxınlaşmasından əmələ gəlmiş qını vardır. Ləçəkləri uzunsov-yumurtaşəkilli olub, kütdür.
Meyvə redaktə
Qutucuq giləmeyvəşəkillidir, demək olar ki, qara rəngdədir, kasacığa bərabərdir, açılan deyil, tez töküləndir. Toxumlarının uzunluğu 1 mm-dir, qısa silindrşəkilli və ya ovaldır, tor kimi deşiklidir, buruncuğu vardır.
Çiçəkləməsi redaktə
May
Meyvə verməsi redaktə
İyun-İyul (Avqust)[2]
Azərbaycanda yayılması redaktə
BQ (Quba), BQ şərq, BQ qərb, Lənkəran dağlıq. Aşağı və orta dağ qurşağında.
Yaşayış mühiti redaktə
Meşələrdə və rütubətli kolluqlarda rast gəlinir.
Təbii yayılması: redaktə
Afrikada (Tunis, Əlcəzair), Avropada, Asiyada (Türkiyə, İran, Azərbaycan, Gürcüstan, Dağıstan, Türkmənistan) yayılmışdır.
Botaniki təsviri: redaktə
Hündürlüyü 30-100 sm olan, çılpaq, budaqlı yarımkoldur. Qabığı qonur rənglidir. Yarpaqları oturaq, yumurtavari və ya uzunsov-yumurtavari, uzunluğu 3,5-11 sm, eni 1-6 (bəzən 8 sm-ə qədər), dərili, ucu bizdir. Bünövrəsində yarpaqları daha yumru, yarpağın alt hissəsi göyümtül rənglidir. Çiçəkləri azsaylıdır (çiçək qrupunda 3-8 ədəd). Çiçək qrupu qısa, çətirvari və ya qalxanvaridir. Çiçəyin uzunluğu 2-3 sm, eni 2,5-6 sm-dir. Kasayarpaqları qeyri-bərabər, küt, yumurtavari, uzunluğu 8-9 mm və eni 5-7 mm-dir. Kənarları bütöv, vəzicikli nöqtələri yoxdur. Ləçəkləri uzunsov – yumurtavari və ya uzunsov-ellipsvari formalı, uzunluğu 1-1,3 sm və eni 0,8 sm, küt, ölçülərinə görə bir az kasacıqdan böyükdür. Erkəkcikləri çoxsaylı, 5 dəstəyə birləşir. Yumurtalığı yumru və ya yumru-oval formalı, uzunluğu 6 mm və eni 3-5 mm, rəngi tünd göy və ya qaradır. Sütuncuqları 3, qısa, uzunluğu 2 mm-dir. Qutucuğu giləmeyvə formalı, tez tökülən, çatlamayan, tünd göy və ya qara rəngli, uzunluğu və eni 5-8 mm-dir. Toxumları xırda, uzunluğu 1 mm, oval və ya uzunsov-oval formalı, tünd qonur və ya qonur rənglidir. Meyvələri şarşəkilli, diametri 5-8 mm-ə çatır. Çiçəkləməsi iyundan iyuladək davam edir.
Ekologiyası: redaktə
Günəşli və kölgəli yerdə bitir.
Azərbaycanda yayılması: redaktə
Böyük Qafqazda aşağı dağ qurşaqlarında təbii halda rast gəlinir.
İstifadəsi: redaktə
Yaşıllaşdırmada yamaclarda, təpələrdə, bağ yollarının yaxınlığında, ağac və kol qruplarının ətrafında əkilir. Bəzi sortları canlı hasarlarda və ya çiçək ləklərində digər çoxillik ot bitkiləri ilə birlikdə istifadə edilir.
İstinadlar redaktə
- ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 784.
- ↑ Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016
Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine T.S.Məmmədov
Məlumat mənbələri redaktə
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
İstinad redaktə
- Флoрa Aзeрбaйджaнa. т.5. 1954; Флoрa Kaвkaзa. т.5. 1954;
- Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
- Azərbaycan flora-sının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh