Buxara əmirliyi

Buxara əmirliyi
	Yarı müstəqil dövlət (Rusiya protektoratı altında 1873–1917)
Buxara əmirliyi
	fars. امارت بخارا‎ ; özb. Buxoro amirligi
	Bayraq[d]
	; Buxara Əmirliyi (yaşıl rəngdə).1850-ci illər.
← → 1785 — 7 oktyabr 1920 ;
Paytaxt	Buxara
Dilləri	fars dili
Rəsmi dilləri	Özbək; Fars dili
Dövlət dini	Sünni İslam, Şiə İslam, Sufizm (Nəqşibəndilik), Zərdüştilik, İudaizm
Valyuta	Rubl
Əhalisi	2478000 (1875-ci il) ; 1200000 (1908-ci il)
İdarəetmə forması	Mütləq monarxiya
Xan
• 1785–1800	Mir Məsum Şah Murad (ilk)
• 1911–1920	Seyid Alim xan (son)
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Buxara Əmrliyi (Özbəkcə: Buxoro Amirligi (1785 – 1920)), Həştərxan hakimiyyətinin son xanı olan Əbul Qazi zamanında, Məhəmməd Rəhm Xan rəhbərliyindəki Monqol mənşəli ancaq Çingiz xan soyundan olmayan Manqıtlar 1747-ci ildə Buxaranı işğal edərək 1753-cü ildə Əmrliyini elan etmişdi. Dövrün Orta Asiyanın adətinə görə Çingiz Xan soyundan gəlməyən Xan ola bilmədiyi üçün 1756-cı də "Əmir əl-Möminin" ünvanını istifadə etmişdi və 1785-ci ildə Həştərxan hakimiyyətinin Buxara xanlığına son qoymuşdur.

1747-ci ildə Nadir Şahın ölümündən sonra, Muhammad Rəhm Xan, Abulfayz Xanı və onun oğulunu öldürdülər, beləcə Cani hakimiyyətinə son qoyuldu. Bundan sonra əmrlər oyuncaq xanlara icazə verdilər, Abdul Qazi Xanın ölümündən sonra Mir Günahsız Şah Muradın taxta çıxması üçün imkan yarandı^[4]

Manqıtler zamanında xanlığın sərhədləri daralmağa başladı və XIX əsrin sonlarına doğru mərkəz olan Buxaraın da ruslar tərəfində işğalından sonra Buxara xanlığı Rus boyunduruluğuna keçdi və 1920-ci ildəki Sovet işğalına qədər yarı müstəqil qaldı. Xanlıq torpaqları 1860-cı ilə qədər bugünkü Türkmənistanı, Özbəkistanın qərbini və Qazaxıstanın cənub-qərbini əhatə edirdi.

Xivə xanlığı və Kokand xanlığı ilə birlikdə Özbək üç xanlığı olaraq xatırlanmışdır.

Buxara Əmrləri redaktə

Günahsız Şah Murad 1785–1800
Heydər xan 1800–1826
Ömər 1826–1827
Nəsrulla xan 1827–1860
Müzəffər xan 1860–1886
Əbdüləhəd xan 1886–1910
Məhəmməd Alim Xan 1910–1920

Mənbə redaktə

İstinadlar redaktə

↑ "Roy (2000), The new Central Asia: the creation of nations, p.70". 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-18.
↑ E.K. Travel from Orenburg to Bukhara. Foreword N.A. Halfin. Moscow, The main edition of the eastern literature of the publishing house "Science", 1975. (in Russian:Мейендорф Е. К. Путешествие из Оренбурга в Бухару. Предисл. Н. А. Халфина. М., Главная редакция восточной литературы издательства "Наука", 1975.) ^{[ölü keçid]}
↑ "Arxivlənmiş surət". 2015-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-18.
↑ Soucek Svat, A History of Inner Asia (2000), səhifə 179–180

Xarici keçidlər redaktə

[1] "Roy (2000), The new Central Asia: the creation of nations, p.70". 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-18.

[2] E.K. Travel from Orenburg to Bukhara. Foreword N.A. Halfin. Moscow, The main edition of the eastern literature of the publishing house "Science", 1975. (in Russian:Мейендорф Е. К. Путешествие из Оренбурга в Бухару. Предисл. Н. А. Халфина. М., Главная редакция восточной литературы издательства "Наука", 1975.) ^{[ölü keçid]}

[3] "Arxivlənmiş surət". 2015-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-18.

[4] Soucek Svat, A History of Inner Asia (2000), səhifə 179–180

[1]

[2]

[3]

[4]