Gürcü ağcaqayını

Gürcü ağcaqayını (lat. Acer monspessulanum subsp. ibericum) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin sabunağacıkimilər fəsiləsinin ağcaqayın cinsinin monpeliya ağcaqayını növünə aid bitki yarımnövü.

Gürcü ağcaqayını
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Malvids Dəstə: Sabunağacıçiçəklilər Fəsilə: Sabunağacıkimilər Yarımfəsilə: Hippocastanoideae Cins: Ağcaqayın Növ: Monpeliya ağcaqayını Yarımnöv: Gürcü ağcaqayını
Beynəlxalq elmi adı
Acer monspessulanum subsp. ibericum
Şəkil axtarışı

Ümumi yayılması

Rusiya (Dağıstan) və İranda (Elbrus dağı) təbii halda yayıldığı qeyd edilir.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqazda, Bozqır yaylasında, Naxçıvan MR-ın dağlarında və Lerikdə (Zuvand) kolluqların tərkibində yayılmışdır.

Statusu

Azərbaycanın nadir bitkisidir. DD.

Bitdiyi yer

Aşağı dağ qurşağından yuxarı dağ qurşağına qədər daşlı quru yamaclarda, qayalıq yerlərdə seyrək meşəliklərdə dağınıq və ya qrup halında bitir.

Təbii ehtiyatı

Təbiətdə arealı geniş deyildir.

Bioloji xüsusiyyətləri

Hündürlüyü 7 m-ə qədər olan ağac və ya koldur. Cavan budaqları açıqqəhvəyi rəngdə olub, çoxlu miqdarda ağımtıl mərcilərlə örtülmüşdür. Yarpaqları 3 dilimli olub, 7 sm uzunluqda və 9 sm enindədir, qaidəsi dairəvi və ya ürəkvarı, tamkənarlı və ya dərin kəsilmiş dişlidir. Üstdən açıqyaşıl rəngli, cavan vaxtı sıx tükcüklərlə örtülü olur, sonradan isə tükcüklər yarpağın damarları üstündə tək-tək qalır. Dilimləri eyni uzunluqda yumurtavari və ya üçbucaq şəklində olub, ucları iti və ya kütdür. Saplağı çılpaq və yarpaqdan bir qədər uzundur. Çiçəkləri sarımtıl rənglidir. Çiçək qrupu nisbətən azçiçəkli olub, oturaqdır. Sallaq sadə və ya mürəkkəb başlıqlarda toplanmışdır. Kasa yarpaqları və ləçəkləri 4-dür. Erkəkcikləri 8-dir. Meyvəsi ikiqanadlı olub, 3,5–4 sm uzunluqdadır. Qanadların şaquli və ya iri budaq altında yerləşmişdir. Fındıqcıqlar odunlaşmış, çılpaq, ortadan tükcüklərlə örtülüdür. Aprel-may aylarında yarpaqlanması ilə eyni bir vaxtda çiçəkləyir; iyul-avqust aylarında meyvəsi yetişir. Ağcaqayının bu növü son 50 ildə öz təbii arealını çox daraltmışdır.

Çoxalması

Təbiətdə toxumları ilə çoxalır.

Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri

Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.

Becərilməsi

Azərbaycanda yaşıllaşdırma işlərində və meşə zolaqlarının salınmasında istifadə olunur.

Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri

Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur.

Zəruri qoruma tədbirləri

Azərbaycanın "Qırmızı kitabı"na salınmalıdır.