Germanium

32 qallium ← germanium → arsen Si ↑ Ge ↓ Sn dövri cədvəl
Ümumi
Ad, İşarə, Nömrə	germanium, Ge, 32
Qrup, Dövr, Blok	14, 4, p
Xarici görünüşü
Atom kütləsi	72.64 q/mol
Elektron formulu	[Ar] 3d10 4s2 4p2
Fiziki xassələr
Halı
Sıxlığı	(0 °C, 101.325 kPa) q/L
Ərimə temperaturu	938.25 °C (1211.40 K, 1720.85 °F)
Qaynama temperaturu	2833 °C (3106 K, 5131 °F)
Elektromənfiliyi
Oksidləşmə dərəcəsi
Spektr =
İonlaşma enerjisi	kCmol-1

Germanium (Ge) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 32-ci element. Bu elementin arsenik, qalyum ya də digər elementlər ilə gücləndirilmiş halı, elektron tətbiqlərdə məşhur olaraq istifadə edilir. Yarı keçirici olaraq istifadəsi də olduqca məşhurdur. Germanium və germanium oksid, infraqırmızı işığa qarşı şəffafdır. Bu səbəblə, infraqırmızı spektroskoplar kimi müxtəlif optik alətlərdə və həssas infraqırmızı detektorlarında istifadə edilirlər. Optik xüsusiyyətləri səbəbiylə, geniş bucaqlı kamera lenslərində, proyektorlarda və mikroskop lenslərində də seçim edilən bir komponentdir. Bəzi germanium birləşmələri, müəyyən bakteriya növlərinə qarşı spesifik fəaliyyət göstərmələri səbəbiylə, kimyəvi müalicə üsullarından istifadə edilməkdədir.

Germanium - (ingiliscə germanium, rusca германий) - – dövrü sistemin 32 nömrəli elementi; çox zaman yarımkeçiricilərin hazırlanmasında istifadə olunur. Germanium təmiz halda dielektrikdir, lakin ona az miqdarda müəyyən qatışıq (dopant) əlavə etdikdə yarımkeçiriciyə çevrilir. Germanium bəzi diodlarda, tranzistorlarda və günəş batareyası elementlərində tətbiq olunur, ancaq müasir yarımkeçirici qurğularda, demək olar ki, hər yerdə onu silisium sıxışdırıb. Germanium qızmaya xüsusi həssas olduğundan hazırlama prosesində lehimləmə zamanı onu zədələmək olar. Germanium. D.Mendeleyev dövrü cədvəli tərtib etdiyi zaman, cədvəlin bəzi yerlərində boşluqlar aşkar etmiş və bu boşluqlarda hələ məlum olmayan elementlərin gələcəkdə yerləşdirilməsini nəzərdə tutmuşdu . Bunlardan biri də vaxtı ilə Mendeleyevin eka-silisium adlandırdığı germanium elementidir. Mendeleyev bu elementin atom çəkisini, sıxlığını, hətta onun boz rəngdə olmasını və yarımkeçirici xassəsinə malik olduğunu qabaqcadan təsvir etmişdir. Bu elementi 1886-cı ildə kəşf edən Klemens Winkler onu öz vətəni şərəfinə germanium adlandırmışdır. XX əsrdə Germanium tranzistor elektronikasında əsas komponent kimi mühüm rol oynayırdı. İlk olaraq Germanium diod klapanının əvəzedicisi kimi tətbiq olunmuşdur. Bu, klapan axının yalnız bir istiqamətdə getməsini təmin edən, birtərəfli mexanizm kimi işləyirdi. 1970-ci illərədək Germanium tranzistorları və diodları istifadə olunurdu, sonradan onu ucuz və daha effektiv yarımkeçirici olan silisiumla əvəz etdilər. Lakin bu Germaniumun elektronikadan tam ayrılmasını göstərmirdi. Gecə görmə cihazları və optolif kabelləri hələ də bu möhkəm yarımkeçiricinin istifadəsilə yaradılır. Germanium tipli yarımkeçiricilər tranzistor ekvivalenti kimi təqdim olunur. Ona bəzi əlavələr qatıldıqda Germanium elektron donoruna (N-tipli material) və ya elektron qəbuledicisinə (P-tipli material) çevrilir.

Tarixi

Rus kimyaçısı Dmitri Mendeleyev 1869-cu ildə "Kimyəvi Elementlərin Periyodik Qanunu" adlı hesabatında, silisium və qalay arasında yerləşən karbon ailəsindəki boşluğu dolduracaq bir neçə naməlum kimyəvi elementin mövcudluğunu proqnozlaşdırdı.

Ədəbiyyat

• İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

İstinadlar

Erik Sserri. 30 saniyə kimya haqqında. Moskva: “Ripol klassik”, 2014, 155 s.