Bozalaq

Bozalaq (lat. Lepidium) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Bozalaq
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Malvids Dəstə: Kələmçiçəklilər Fəsilə: Kələmkimilər Cins: Bozalaq
Beynəlxalq elmi adı
Lepidium L., 1753[…]
Şəkil axtarışı ITIS   22953 NCBI   19205 EOL   38044

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 10-52 sm olan qısa tüklü, çoxillik bitkidir. Gövdəsi düz, dar kantlı, yuxarısı qalxanvari budaqlıdır. Daralaraq saplaq əmələ gətirən kökyanı və aşağı gövdə yarpaqları lirayabənzərlələkvari bölünmüşdür, yuxarı yarpaqları oturaq, oturacaqdan oxvaridir. Çiçəkqrupu sıx qalxanvaridir, kasayarpağı çılpaq, ləçəkləri 3 mm, ağdır. Buynuzcuq meyvələri uzun, üfüqi aralanmış ayaqcıqlar üstündə, uzunluğu 2.5-3.5 mm, eni 3.5–5 mm, enli, yumurtavari, oturacaqdan ürəkvari, tayları bir qədər köpmüş açılmayandır. Aprel mayda çiçəkləyir, may-iyunda (iyulda) meyvə verir.

Mənşəyi və yayılması

Bozalaq kserofil coğrafi tipinin aralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir. Aralıq dənizi, Balkan-Kiçik Asiya ölkələrində, Suriya, Fələstin, İran, Rusiya, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Bozalaq Azərbaycanın bütün rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.

Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər

Halomezokserofitdir, dağ-çəmən, psammofit-litoral və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən əkinlər, bağlar, çəmənlər, dənizkənarı qumsallıqlar, baxımsız olan yerlər, torpaq töküntüləri, yol və su kənarlarında zolaqlar əmələ gətirir.

Kimyəvi tərkibi - Alkaloid, flavonoid, kumarin, karotin, C və E vitaminləri ilə zəngindir.

Təsiri və tətbiqi

Hind və xalq təbabətində tətbiq edilir. Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində istifadə olunmuşdur. Dəri, qadın xəstəliklərində, köp, qızdırma və şişlər zamanı istifadə olunur. Ödqovucu, həzm prosesini yaxşılaşdıran, sinqaya qarşı, funqisid və bakterisid təsirə malikdir. İstifadə olunan hissələri. Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları və meyvələri istifadə edilir.

İstifadə formaları - Dəmləmə, cövhər və şirələr.

Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi

Toxumları acıdır, istiot kimi qıdalarda istifadə olunur.

Növləri

• Lepidium meyenii
• Lepidium campestre
• Lepidium densiflorum
• Lepidium dictyotum
• Lepidium ecuadoriense
• Lepidium flavum
• Lepidium fremontii
• Lepidium jaredii
• Enliyarpaq bozalaq (Lepidium latifolium L.)
• Lepidium latipes
• Lepidium montanum
• Lepidium nitidum
• Lepidium oblongum
• Lepidium oleraceum
• Lepidium oxycarpum
• Dəlikyarpaq bozalaq (Lepidium perfoliatum L.)
• Lepidium pinnatifidum
• Lepidium puberulum
• Lepidium quitense
• Vəzəri (Lepidium sativum L.)
• Lepidium virginicum