Leyda Yürgen
Leyda Yürgen (est. Leida Jürgen; 25 dekabr 1925 – 3 may 2013) — Sovet və eston rəssamı, qravüraçısı, pedaqoq. O, orijinal dizaynlı keyfiyyətli şüşə qablar istehsalı ilə tanınan Tarbeklaasdakı zavodun eston şüşə rəssamı olub. Zavodun məhsullarına bütün Sovet İttifaqında böyük tələbat var idi və onun hüdudlarından kənara da tədarük edilirdi.
| Leyda Yürgen | |
|---|---|
| est. Leida Jürgen | |
| Doğum tarixi | 25 dekabr 1925 |
| Doğum yeri | Xaliste, Estoniya |
| Vəfat tarixi | 3 may 2013 (87 yaşında) |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ Estoniya |
| Fəaliyyəti | incəsənət xadimi, dizayner, qravüraçı, glass artist |
| Təhsili | Estoniya Rəssamlıq Akademiyası |
Həyatı
redaktəLeyda Yürgen 25 dekabr 1925-ci ildə Estoniyanın Viljandi qraflığının Halliste şəhərində anadan olub. 1934-cü ildə ailəsi Olustvere yaxınlığındakı Yaska kəndinə köçüb.[1] 1946-cı ildə Leyda Yürgen Viljandi Sənaye Kollecini geyim dizaynı və modelləşdirmə ixtisası üzrə bitirib. 1946-1952-ci illərdə Tallində Estoniya SSR Dövlət İncəsənət İnstitutunda Maks Roosmanın rəhbərliyi altında bədii şüşə emalı fakültəsində təhsil alıb.[2][3] 1952-1955-ci illərdə təhsilini başa vurduqdan sonra Estoniya Dövlət İncəsənət İnstitutunda müəllim işləyib.[3]
1955-ci ildə zavodun baş rəssamı Yevgeni Yanovskinin dəvəti ilə Leninqrad Bədii Şüşə Zavodunda işə başlayıb.[2] Qeyd edək ki, Leninqrad bədii şüşə zavodunun Estoniya bölməsi bədii laboratoriyasında eston rəssamlarının yaradıcılığı əhəmiyyətli olub. Pilvi Oyamaa Leyda Yürgen, Helle Pıldla yanaşı bölmənin aparıcı dizayner-rəssamlarından olub. Bölmənin rəssamları bədii şüşənin ümumittifaq, respublika və beynəlxalq sərgilərində fəal iştirak edərək təkcə orijinal əsərlərə görə deyil, həm də seriyalı və kütləvi istehsal nümunələrinə görə daim birinci mükafatlar qazanıblar. Beləliklə, bu rəssamların sayəsində Estoniya məktəbi bədii şüşə istehsalı sahəsində liderlərdən biri idi. Sankt-Peterburqdakı Elaqin adasında XVIII əsrə aid yenidən qurulmuş mülkdə yaradılmış muzeydə Rusiya imperiyası və SSRİ dövrünə aid şüşə sənət nümunələri sərgilənir. Burada 2018-ci ildə Leyda Yürgen, Helle Pıld və Pilvi Oyamaanın yaradıcılığına həsr olunmuş “Estoniya LZHS Circle” sərgisi keçirilib. Hazırda muzeyin daimi sərgisində hər üç rəssamın yaradıcılığına aid şüşə nümunələri nümayiş olunur.
1957-1958-ci illərdə zavoddakı işi ilə yanaşı V.İ.Muxina adına Leninqrad Ali Rəssamlıq və Sənaye Məktəbində müəllimlik edib.[4]
Leyda Yürgen 1990-cı ilə qədər Leninqrad Bədii Şüşə Zavodunda işləyib.[2] Təqaüdə çıxdıqdan sonra o, 1991-ci ildən azad rəssam olub.[1]
1959-cu ildən Leyda Yurgen SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvüdür.[3]
Yaradıcılığı
redaktəLeyda Yürgenin yaradıcılığı rəngsiz, sink sulfidli şüşədən, büzməli üsullardan, tutqun və ultrasəs oyma, qumlama, enli kənarlar və sərbəst üfürmə üsulu ilə səciyyələnir. Müəllifin əsərləri arasında “Qazlar” heykəltəraşlıq qrupu (1959),[5] “Duman” su aparatı (1962),[3] “Qızılgül” şirə qurğusu (1963),[3] “Yaroslavna” şüşəsi (1967)[5] və "Açıq iş" vazası (1968) xüsusi diqqət çəkir.
Leyda Yürgenin əsərləri Rusiya Muzeyində, Elaqin adasındakı İncəsənət Şüşə Muzeyi və Mədəniyyət Parkında saxlanılır. Həmçinin Sankt-Peterburqda Kirov, Moskvada Ümumrusiya Dekorativ, Tətbiqi və Xalq Sənəti Muzeyində, Tallin Şəhər Muzeyində, Estoniya Tətbiqi Sənət və Dizayn Muzeyində, Estoniya Tarix Muzeyində və Vilyandi Şəhər Muzeyində onun əsərləri nümayiş olunur.[5]
Sərgiləri
redaktəLeyda Yürgenin əsərləri ilk dəfə 1953-cü ildə tətbiqi sənət sərgisində təqdim edilib.[4] O, dəfələrlə ölkədaxili və beynəlxalq sərgilərin iştirakçısı olub. Əsərləri Dövlət Universitetində “Şüşə sənəti” sərgisində nümayiş etdirilib (1967). SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisinin gümüş medalına (1960, 1968), Beynəlxalq Yarmarkada iki qızıl medala layiq görülüb. “Yablones-73” çini və şüşə sərgisibdə (Çexoslovakiya, 1973) onun əsərlərində böyük diqqət olub.
Əsərləri Brüsseldə (1958), Monrealda (1967) və Osakada (1970) və Leypsiqdə (1968) keçirilən dünya sərgisində nümayiş etdirilib. 1976-cı ildə Estoniyada Tallin şəhər muzeyində böyük fərdi sərgisi baş tutub və kataloqu nəşr olunub.[4]
Leyda Yürgenin şəxsi iştirakı ilə sonuncu fərdi sərgiləri 2005-ci ildə Viljandi Muzeyində və şüşə rəssamı Pilvi Oyamaa ilə birlikdə 2006-cı ildə Tətbiqi İncəsənət və Dizayn Muzeyində keçirilib.[4]
Mükafatları
redaktə- 1960 - Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi, Moskva, kiçik gümüş medal.[3]
- 1977 - RSFSR-in əməkdar artisti.[5]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Сандра Урвак. "В Олуствере в галерее мастерской стекла и керамики открылась выставка художницы по стеклу Лейды Юрген "Вдохновение родного края"". Олуствереская школа обслуживания и сельской экономики (eston). 2020-03-11. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
- ↑ 1 2 3 "Выставка "Эстонский круг Ленинградского завода художественного стекла"". Новости музеев России. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Выставка Ленинградского завода художественного стекла. Каталог. Ленинград-Москва: Искусство. под общей ред. Е.В. Яновской. 1964.
- ↑ 1 2 3 4 Merike Teder. "Suri klaasikunstnik Leida Jürgen". Postimees (eston). 2013-05-09. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
- ↑ 1 2 3 4 "2013 In memoriam Leida Jürgen". Eesti Klaasikunstnike Ühendus (eston). 2013. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
Ədəbiyyat
redaktə- "Стекло Лейды Юрген: Каталог выставки" (Таллин 1976), сост. Майе-Анн Раун.
- Maie-Ann Raun. "Jürgen, Leida, klaasikunstnik". // Eesti kunsti ja arhitektuuri biograafiline leksikon. Eesti Entsüklopeediakirjastus. Tallinn 1996. Стр. 143
- "Эстонский круг Ленинградского завода художественного стекла. Estonian circle Leningrad factory of glass art" (Санкт-Петербург : Лайка, 2015), ISBN 978-5-9906824-1-2