Pur çayı
Pur[1] — Yamalo-Nenets Muxtar Dairəsinin Pur rayonu ərazisindən axan çay. Çayın uzunluğu 389 km təşkil edir. Əsas qolu olan Pyakupur çayı ilə birlikdə uzunluğu 1024 km, hövzəsinin sahəsi 112 000 km²[2] təşkil edir.
| Pur çayı | |
|---|---|
| rus. Пур | |
 | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Mənsəbi | Tazov estuarisi |
| Uzunluğu | 389 km |
| Su sərfi | 1.040 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 112000 km² |
|
Pur çayı Rusiyanın fiziki xəritəsində:
 67°55′10″ şm. e. 77°47′08″ ş. u. |
|
| DSR[ru] | 15040000112115300054847 |
.svg)
Coğrafiyası redaktə
Pyakupur və Ayvasedapur çaylarının birləşməsindən meydana gəlmişdir. Başlanğıcları Sibir Uvalının şimal yamaclarından başlayır. Qərbi-Sibir düzənliyi ilə axaraq Tazov estuarisinə tökülür[3]. Qutaracağında 21 km uzunluğa malik deltaya sahibdir. Qolları:
- sağ: Böyük Xadıryaxa çayı
- sol: Xadutte, Tabyaxa, Yaqenetta, Yamsovey
Mənsəbinə qədər olan məsafədə axan çaylar redaktə
- 15 km: axar adsızdır
- 15 km: Toya-Syo (Xore-Nıyvo-Porod)
- 27 km: Kiçik Pur
- 56 km: Pantormalr-Yaxa
- 70 km: Xamelova-Yaxa
- 77 km: Eqode-Par-De
- 84 km: Samburq-Yaxa
- 93 km: axar adsızdır
- 114 km: Nado-Salinskaya
- 140 km: Malxoy-Yaxa
- 144 km: Nadosale-Xadıta
- 150 km: axar adsızdır
- 153 km: Toumbi-Yaxa
- 164 km: Nqarka-Xadıta-Yaxa
- 169 km: axar adsızdır
- 170 km: axar adsızdır
- 173 km: axar adsızdır
- 194 km: Pırey-Yaxa
- 211 km: Nevo-Yaxa
- 223 km: Evo-Yaxa
- 225 km: axar adsızdır
- 228 km: Kiçik Yar-Yaxa
- 231 km: axar adsızdır
- 243 km: Kiçik Xadır-Yaxa
- 247 km: Böyük Xadıryaxa
- 266 km: axar adsızdır
- 268 km: Aymal-Yava
- 282 km: Yarey-Yaxa
- 286 km: axar adsızdır
- 296 km: Pırey-Yaxa
- 308 km: Trıb-Yaxa
- 312 km: Soku-Moros
- 313 km: axar adsızdır
- 316 km: Panne-Yaxa
- 332 km: Yaqenetta
- 350 km: Arka-Paruta
- 355 km: Nensya-Yaxa
- 357 km: Xadıryaxa
- 364 km: Taya-Yaxa
- 375 km: Senzyayaxa
- 383 km: Xılmıq-Yaxa
- 389 km: Ayvaseda
- 389 km: Ayvaseda-Pur
Hidrologiya redaktə
Çayın qidalanmasının əsası qar və yağış suları təşkil edir. Onun illik su sərfiyyatı 1040 m³/s, ən böyük sərfiyyat isə 10 000 m³/s-dir. Çay noyabr ayında donur və may ayında buzdan azad olunur. 1970-ci illərdə yay ayları belə çay tam dondan azad olmamışdır.
Yaşayış məntəqələri redaktə
Pyakupur və Ayvasedapur çaylarının birləşməsində Tarko-Sale şəhəri, çay boyu aşağıya doğru Urenqoy və Korotçaevo qəsəbələri mənsəbdə isə Samburq kəndi yürləşir.
Əhəmiyyəti redaktə
Çay gəmiçilik üçün əl verişlidir. Çay hövzəsində Urenqoy qaz yatağı və Qubkin neft yatağı vardır.
İstinadlar redaktə
- ↑ Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 3. Нижний Иртыш и Нижняя Обь/ Под ред. Г. Д. Эйрих. — Л.: Гидрометеоиздат, 1964. — 432 с.
- ↑ "Pur çayı". Dövlət su reystri. İstifadə tarixi: 2014-11-10.[ölü keçid]
- ↑ "Arcticnet - Le Pour à Sambourg". 2021-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-16.
Mənbə redaktə
- Pur çayı[ölü keçid]
- Реки Ямала. Пур Arxivləşdirilib 2014-11-10 at the Wayback Machine