Rəqəmsal öz müqəddəratını təyin etmə

Rəqəmsal öz müqəddəratını təyin etmə — cəmiyyətin və gündəlik həyatın bir çox aspektlərinin rəqəmsallaşmasının artması ilə ortaya çıxan fərdi və kollektiv agentlik və muxtariyyət qarşısındakı unikal problemləri həll etmək üçün öz müqəddəratını təyin etmənin hüquqi konsepsiyasından irəli gələn və rəqəmsal sferaya tətbiq edilən fənnlərarası konsepsiya.

Mənşəyi redaktə

Rəqəmsal öz müqəddəratını təyinetmənin fəlsəfi və ya hüquqi cəhətdən razılaşdırılmış konsepsiyası hələ mövcud deyil. Bu termin ümumi çərçivədə insanın öz müqəddəratını təyin etmə modelini rəqəmsal əsrə hərtərəfli layihələndirmə cəhdini təsvir edir.

Konsepsiya ilk dəfə olaraq Fransada telekommunikasiya tənzimləyicisi olan ARCEP tərəfindən "İnternetin vəziyyətinə dair 2021-ci il üzrə hesabat"ının^[1] professor Luka Belli tərəfindən aparılmış "Şəbəkənin öz müqəddəratını təyin etmə" başlıqlı işində daxil edilmişdir.^[2]

Praktik elementləri redaktə

Qanunvericilərdən və siyasətçilərdən tutmuş ictimai təşkilatlara və alimlərə, fəallara və vətəndaş cəmiyyətinin üzvlərinə qədər cəmiyyətin müxtəlif sektorları fərdlərin öz müqəddəratını təyin etmə hüququnu qoruyan və təşviq edən rəqəmsal infrastrukturun, alətlərin və sistemlərin tətbiqinə, o cümlədən bərabərhüquqlu ödənişsiz girişə, insan mərkəzli dizayna, məxfiliyin daha yaxşı qorunması və məlumatlara nəzarətə çağırış etmişdir. Bu elementlər bir-biri ilə sıx bağlıdır və bir-birini tamamlayır.

Mövcud rəqəmsal uçurumların müxtəlif formalarının aradan qaldırılması və rəqəmsal texnologiyalara və internetə bərabər və ədalətli çıxışın təmin edilməsi bütün fərdlərin rəqəmsal dövrdən, o cümlədən məlumat, xidmətlər və irəliləyiş imkanlarından faydalana bilməsini təmin etmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.^[3]^[4]

Rəqəmsal savadlılıq və media savadlılığı fərdlərə rəqəmsal vasitələrdən istifadə etmək, eləcə də onlayn qarşılaşdıqları məzmunu tənqidi qiymətləndirmək, öz məzmunlarını yaratmaq və istifadə olunan rəqəmsal texnologiyanın xüsusiyyətlərini və nəticələrini anlamaq üçün lazımi bilik və bacarıqlar əldə etmək üçün təklif edilmişdir.^[5]

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

↑ The State of Internet in France (PDF). ARCEP. 2021. 2022-11-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-10-31.
↑ Belli, Luca. "Network self-determination: When building the Internet becomes a right". IETF Journal. 2018. 2023-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-31.
↑ Digital Divide, World Wide Web Foundation, https://webfoundation.org/news/tag/digital-divide/ Arxivləşdirilib 2023-10-31 at the Wayback Machine. Retrieved 2021-05-28
↑ Closing the Digital Divide, Common Sense Media, https://www.commonsensemedia.org/kids-action/publications/closing-the-k-12-digital-divide-in-the-age-of-distance-learning Arxivləşdirilib 2023-10-31 at the Wayback Machine. Retrieved 2021-05-28
↑ "What is digital literacy?", Common Sense Media, https://www.commonsensemedia.org/news-and-media-literacy/what-is-digital-literacy Arxivləşdirilib 2022-02-01 at the Wayback Machine, accessed May 28, 2021

Xarici keçidlər redaktə

[:4-1] The State of Internet in France (PDF). ARCEP. 2021. 2022-11-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-10-31.

[:32-2] Belli, Luca. "Network self-determination: When building the Internet becomes a right". IETF Journal. 2018. 2023-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-31.

[3] Digital Divide, World Wide Web Foundation, https://webfoundation.org/news/tag/digital-divide/ Arxivləşdirilib 2023-10-31 at the Wayback Machine. Retrieved 2021-05-28

[4] Closing the Digital Divide, Common Sense Media, https://www.commonsensemedia.org/kids-action/publications/closing-the-k-12-digital-divide-in-the-age-of-distance-learning Arxivləşdirilib 2023-10-31 at the Wayback Machine. Retrieved 2021-05-28

[5] "What is digital literacy?", Common Sense Media, https://www.commonsensemedia.org/news-and-media-literacy/what-is-digital-literacy Arxivləşdirilib 2022-02-01 at the Wayback Machine, accessed May 28, 2021

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]