Sarsen Amanjolov
Sarsen Amanjolov (27 dekabr 1903, Semipalatinsk vilayəti[d], Bozqır general-qubernatorluğu – 28 yanvar 1958, Almatı[1] — Sovet dilçi-türkoloqu, qazax dilçiliyinin banilərindən biridir. Filologiya elmləri doktoru (1948), professor (1948), Qazaxıstan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1954).
| Sarsen Amanjolov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 27 dekabr 1903 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 28 yanvar 1958 (54 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | dilçilik |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı |
|
| İş yeri | |
| Təhsili |
|
İbtidai, orta və ali təhsil müəssisələri üçün qazax dili qrammatikasının əsaslarını, qazax yazılarının əsaslarını (əlifba və orfoqrafiya), qazax terminologiyasının əsas prinsiplərini, kiril dilində qazax dialektologiyasının əsaslarını inkişaf etdirmişdir. Orfoqrafiya, rus-qazax, rus-qazax hərbi və rus-qazax kənd təsərrüfatı lüğətləri tərtib və redaktə edilmişdir.
Həyatı redaktə
Sarsen Amanjolov 27 dekabr 1903-cü ildə Şərqi Qazaxıstan vilayətinin Ulan rayonunun Eqinsu kəndində anadan olmuşdur.
1916-cı ildə Katon-Karaqaydakı Rus-Qazax məktəbini bitirib Ust-Kamenogorskdakı əsl məktəbə daxil oldu. Lakin maddi problemlər üzündən məktəbdən çıxdı. Bir müddət sonra Semipalatinskdə üç aylıq müəllimlər kursuna daxil oldu, sonra doğma kəndində müəllim işlədi[2].
1924-cü ildə Şərqi Qazaxıstan vilayətinin icraiyyə komitəsinin məsul katibi vəzifəsinə işə dəvət edildi.
1926-cı ildə Daşkənddəki Orta Asiya Dövlət Universitetinin pedaqogika fakültəsinin qazax dili və ədəbiyyatı şöbəsinə daxil oldu.
1931-ci ilin payızında Abay Qazaxıstan Pedaqoji İnstitutunda dərs deməyə başladı. 1932-ci ildən dosent vəzifəsində çalışıb. 30 ilə yaxındır bu institutda çalışdı. Bu dövrdə dərsliklərin, elmi proqramların yaradılması üzərində işləyirdi.
1931-ci ildə yaradılmasında fəal iştirak etdiyi bir primer ortaya çıxdı. Növbəti il, 4-cü sinif üçün S. Amanjolovun "Qazax dilinin qrammatikası" nəşr olundu. Elə həmin il onun redaktorluğu ilə 1-3 siniflər üçün qazax dili dərsliyi nəşr olundu. Daha sonra 1934-1940-cı illərdə orta məktəblər üçün qrammatika dərsliyi yazdı.
Biblioqrafiya redaktə
- «Грамматика казахского языка» С. Аманжолова для 4-го класса, Алма-ата, 1934.
- Орфографический словарь казахского языка. Алма-Ата, 1941.
- Краткий курс синтаксиса казахского литературного языка. Алма-Ата, 1950
- Вопросы диалектологии и истории казахского языка. Алма-Ата, 1959
- Необходимые материалы для курса исторической грамматики. Алма-Ата, 1964
- «Қазақ тілі теориясының негіздері» — «Основы теории казахского языка». Алматы, («Ғылым», 2002) (сборник избранных статей С. А. Аманжолова на казахском и русском языках).
- Аманжолов А. С. Генезис тюркского рунического алфавита. Алматы. 2003. ISBN 9965-16-204-2.
Məqalələri redaktə
- «Элементы флективности в казахском языке» (1935)
- «Септік жалғауларының қызметі» — «Функции падежных окончаний» (1936)
- «Сөйлем мүшелерін таптастыру мәселелері» — «Проблемы классификации членов предложения» (1936)
- «Природа сложноподчиненных предложений в казахском языке по сравнению с русским языком» (1940)
- «Советское языкознание на новом этапе» (1951)
Çap olunmamış redaktə
- О языке кыпчакского племенного союза (1957)
- Природа прилагательных в казахском языке (1946)
- «Из опыта политико-воспитательной работы среди бойцов нерусской национальности в дни Великой Отечественной войны» (1945)
İstinadlar redaktə
- ↑ İndiki — Ulan rayonu Şərqi Qazaxıstan vilayəti, Qazaxıstan
- ↑ Аманжолов Сарсен Аманжолович Arxivləşdirilib 2007-11-03 at the Wayback Machine Turklog (Russian)