Stearin turşusu

Stearin turşusu
Stearin turşusu
Ümumi
Sistematik adı	Stearin turşusu
Kimyəvi formulu	C₁₈H₃₆O₂
Molyar kütlə	284,48 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	0,94 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	69,6 °S
Qaynama nöqtəsi	361 °C, 383 °C
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	57-11-4
PubChem	5281
ChEBI	28842
ChemSpider	5091

Stearin turşusu (oktadekan turşusu) — C ₁₇H ₃₅COOH formuluna uyğun gələn alifatik sıranın birəsaslı karbon turşusudur. Suda həll olunmayan və dietil efirində həll olan ağ kristaldır. Stearin turşusu 1816-cı ildə fransız kimyaçısı Şevrel tərəfindən donuz yağının içərisində kəşf edilmişdir.

FİZİKİ XASSƏLƏRİ redaktə

Kimyəvi cəhətdən təmiz stearin turşusu rəngsiz kristallar şəklindədir. Stearin turşusu suda həll olmur, lakin efirdə həll olur. Qoxusuzdur.

KİMYƏVİ XASSƏLƏRİ redaktə

Qələvilərlə reaksiyaya girir (stearatlar əmələ gətirir):

C₁₇H₃₅COOH + NaOH → C₁₇H₃₅COONa + H₂O

ALINMASI redaktə

Stearin turşusu olein turşusunun hidrogenləşməsindən alınır:

C₁₇H₃₃COOH + H₂ → C₁₇H₃₅COOH Stearin turşusu, həmçinin sintetik üsulla — doymuş karbohidrogenlərin manqanlı birləşmələrininoksidləçməsindən də sintez olunur [1].

BİOLOJİ ƏHƏMİYYƏTİ redaktə

Stearin turşusu, təbiətdə ən çox yayılmış yağ turşularından biridir, heyvan və bitki yağlarının triqliseridlər şəklində olur. növbədə heyvan yağlarının trigliseridləri, ikincisi isə enerji anbarıdır. Stearin turşusunun miqdarı quzu yağında maksimumdur (~ 30% -ə qədər), bitki yağlarında — 10% -ə qədər (xurma yağı)-dir. Yağ turşularının alifatik zəncirinin uzanmasından məsul olan elongaz — fermentlərin təsiri altında orqanizmdə palmitin turşusundan sintez olunur.

İSTEHSALI redaktə

Sənayedə stearin turşusu sabun istehsalının hidroliz məhsulu olan yağlardan ayırmaqla alınır. Stearin turşusu bitki yağlarından da əldə oluna bilsə də, istehsalı üçün heyvan yağından geniş istifadə olunur.

Sənaye əhəmiyyəti və tətbiqi redaktə

Kosmetika sənayesində geniş istifadə olunur: natrium stearat sabunun əsas komponentlərindən biridir, stearin turşusunun özü bir çox kosmetik məhsulların tərkibinə daxildir. Şam və rezin istehsalında yumşaldıcı kimi, natrium, kalsium, qurğuşun stearatlar isə sürtkü yağlarının tərkib hissəsi kimi istifadə olunur. Əczaçılıq sənayesində maqnezium stearat doldurucu kimi tətbiq edilir.

MƏNBƏ redaktə

А. Е. Темирбулатова, Н. Н. Нурахметов, Р. Н. Жумадилова, С. К. Алимжанова. Перевод А.Тусупбековой. Учебник для 11 классов естественно-математического направления общеобразовательных школ. — Алматы: "Мектеп", 2011

↑ stearic acid (ing.).
↑ Pawellek R., Krmar J., Leistner A., Djajić N., Otašević B., Protić A., Holzgrabe U. Charged aerosol detector response modeling for fatty acids based on experimental settings and molecular features: a machine learning approach (ing.). // J. Cheminform. / N. Jeliazkova, B. Zdrazil, K. Martinez-Mayorga BMC, 2021. Vol. 13, Iss. 1. ISSN 1758-2946 doi:10.1186/S13321-021-00532-0

[_a49d49322cd3e5b7-1] stearic acid (ing.).

[_d7a8cc3f431396db-2] Pawellek R., Krmar J., Leistner A., Djajić N., Otašević B., Protić A., Holzgrabe U. Charged aerosol detector response modeling for fatty acids based on experimental settings and molecular features: a machine learning approach (ing.). // J. Cheminform. / N. Jeliazkova, B. Zdrazil, K. Martinez-Mayorga BMC, 2021. Vol. 13, Iss. 1. ISSN 1758-2946 doi:10.1186/S13321-021-00532-0

[1]

[2]