Vordenkliff qülləsi
Vordenkliff qülləsi (ing. Wardenclyffe Tower, 1901–1917, həmçinin "Tesla qülləsi" kimi tanınır) — ticari olmayan transatlantik telefoniya, radio yayımı və naqilsiz elektrikenerjisi ötürülməsinin nümayişi üçün Nikola Tesla tərəfindən yaradılmış ilk naqilsiz telekommunikasiya qülləsidir.[1][2] Rezonator qülləsinin ilk tam miqyaslı sınaqları 15 iyun 1903-cü ildə yerli vaxtla tam gecə yarısında baş verdi.[3]
| Vordenkliff qülləsi 1904-cü il | |
|---|---|
 Vordenkliff qülləsi 1904-cü il | |
| Fayl adı uzantısı |
..svg, .svgz |
| MIME tipi |
image/svg+xml |
| Tərtibatçı | World Wide Web Consortium |
| Son versiya | 1.2T |
| Format tipi | vector image format |
| Uzadılıb | XML |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qülləyə, Manhettendən 60 mil məsafədə yerləşən, Lonq Aylenddəki Şorexamda qülləni inşa etmək üçün torpaq alan qərbli vəkil və bankir Ceyms S. Vordenin (James S. Warden) adı verildi. O burada "Wardenclyffe-On-Sound" kimi tanınan kurort inşa etdi. Vorden düşünürdü ki, Teslanın "dünya sistemi"-nin inşası "Radio Şəhər"-in böyüməsinə səbəb olacaq. O, Teslaya dəmir yolunun yanında, naqilsiz telekommunikasiya qülləsi inşa edə biləcəyi və laboratoriya yerləşdirə biləcəyi 200 akr (81 hektar) ərazi təklif etdi.
Tarixi redaktə
Nikola Tesla 1898-ci ildə Vordenkliff qülləsinin planını qurmağa, 1901-ci ildə isə Lonq Aylənd boğazı yaxınlığında inşasına başladı. Laboratoriyanın əsas binasını memar Stenford Vayt, qüllənin özü isə Vaytın ortağı U.D. Krou tərəfindən inşa edilmişdir. Tikintinin maliyyələşdirilməsi nüfuzlu sənayeçilər və digər vençur kapitalistlər tərəfindən təmin edilmişdi. Layihə, laboratoriyaya 150.000 dollar sərmayə qoyan varlı Con Pirpont Morqan tərəfindən dəstəklənirdi (2009-cu ilin qiymətiylə 3 milyon dollardan çox)[4].
1902-ci ilin iyun ayında Tesla laboratoriyasını Manhettenin Hauston Strit küçəsindən Vordenkliffə köçürdü. Amma, 1903-cü ildə, demək olar ki, tikilib başa çatmış qüllə, son dizayn təkmilləşdirmələri səbəbindən hələ də işlək vəziyyətdə deyildi. Ticari naqilsiz telekomunikasiyada əlavə olaraq Tesla naqilsiz elektrik enerji ötürülməsini nümayiş etdirmək niyyətində idi. Bu, bazarı çökdürüb və hər kəsi pulsuz elektrik enerjisi ilə təmin edə biləcəyi üçün, dünyanın ilk Niaqara Su elektrik stansiyası və mis zavodlarının səhmdarı olan C.P. Morqan maliyyələşməni dayandırmağa qərar verdi. Tikinti xərcləri C.P. Morqanın təmin etdiyi büdcəni aşmışdı, digər maliyyəçilər də könülsüz pul verirdilər (Nikola Teslanın digər böyük maliyyəçisi Con Ceykab Astor idi). 1904-cü ilin iyulunadək C.P. Morqan və digər maliyyəçilər qəti şəkildə maliyyələşdirmədən imtina etdilər. C.P. Morqan digər investorları da layihəni davam etdirməkdən çəkindirdi. 1905-ci ilin mayında Teslanın dəyişən cərəyan mühərrikləri və elektrik enerjisinin digər ötrülmə üsulları üzərindəki patentinin sona çatması, qonorarların dayandırılması və Vordenkliff qülləsinin maliyyələşməsinin kəskin azalması ilə nəticələndi.
1917-ci ilə qədər qüllə istifadə edilməmişdi. ABŞ hökuməti, qüllənin Alman gəmiləri üçün mayak olacağından qorxaraq onu sökməyə qərar verdi. Tikintinin keyfiyyəti elə idi ki, ounu yalnız partlayışın köməyi ilə etmək mümkün idi.
Qüllənin avadanlığı redaktə
Qüllə orijinal bir taxta konstruksiya idi. Üzərində iki sarmaq (rulon) var idi — biri təpəsində, digəri isə bünövrəyə yaxın. Birincisi böyük diametrə sahib olmalıdır və keçiricinin qızmasına sərf olunan omik itkiləri azaltmaq üçün (Coul-Lens qanunu), mümkün olan ən qalın məftillə sarılmalıdır. Sonrakı hissə sona yaxınlaşdıqca daha kiçik diametrə sahib olmalıdır. Bu, potensialın kifayət qədər yüksək olacağı həmin hissədə sarmağın (rulonun) öz tutumunu azaltması üçün lazımdır. Bu və bir sıra digər şərtlərə əml etmək aşağı dempferləməni təmin edirdi.
Dünya naqilsiz sistemi redaktə
Məşhur serb ixtiraçısı Nikola Teslanın ilkin təcrübələri adi radio dalğalarının, yəni "Herts dalğaları"-nın, fəzada yayılmış elektromaqnit dalğalarının yayılmasına aid idi. Ümumdünya naqilsiz sistemin yaradılmasının əsas şərtlərindən biri rezonanslı qəbuledicilərin tikintisidir. Tesla şəxsən ötürücü sarmaqdan qəbul edici sarmağa (rulona) elektrik enerjisinin naqilsiz ötürülməsini dəfələrlə nümayiş etdirmişdir. Bu, onun naqilsiz ötürmə sisteminin bir hissəsi oldu (ABŞ patenti No. 1119732, Elektrik enerjisinin ötürülməsi aparatı, 18 yanvar 1902). Tesla, dünyada otuzdan çox ötürücü-qəbuledici stansiya qurmağı təklif etdi. Bu sistemdə qəbuledici rulon yüksək cərəyan çıxışı olan azaldan trasfarmator rolunu oynayır. Ötürücü sarmağın parametrləri qəbuledici ilə eynidir.
Teslanın dünya naqilsiz sisteminin məqsədi enerji ötürülməsini radio yayımı və yönləndirilmiş naqiliz rabitə ilə birləşdirmək idi. Bu çoxsaylı yüksək gərginlikli elektrik xətlərindən qurtulmağa imkan verəcək və qlobal miqyasda elektrik istehsal edən güclərin bir-birinə birləşməsini asanlaşdıracaqdı.
Müvafiq patentlər redaktə
Teslanın patentləri
- "Electrical Transformer," U.S. Patent 593.138, 2 noyabr 1897
- "Method Of Utilizing Radiant Energy, " U.S. Patent 685.958 5 noyabr 1901
- "Method of Signaling, " U.S. Patent 723.188, 17 mart 1903
- "System of Signaling, " U.S. Patent 725.605, 14 aprel 1903
- "Art of Transmitting Electrical Energy Through the Natural Mediums," U.S. Patent 787.412, 18 aprel 1905
- "Apparatus for Transmitting Electrical Energy," yanvar 18, 1902, U.S. Patent 1.119.732, 1 dekabr 1914
Digər patentlər
- Hansell, U.S. Patent 2.389.432, Communication system by pulses through the Earth.
- Leydorf, G. F., U.S. Patent 3.278.937, "Antenna near field coupling system". 1966.
İstinadlar redaktə
- ↑ Anderson, Leland I. Nikola Tesla On His Work with Alternating Currents and Their Application to wireless Telegraphy, Telephony, and Transmission of Power. 21st Century Books. 2002. 106, 153, 170.
- ↑ Walter W. Massie & Charles R. Underhill, redaktor""The Future of the Wireless Art" by Nikola Tesla". www.tfcbooks.com. 1908. 2011-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-02.
- ↑ Cheney, Margaret. Tesla Master of Lightning. New York: Barnes & Noble Books. 1999. 107. ISBN 0-7607-1005-8.
- ↑ Broad, William J. "A Battle to Preserve a Visionary's Bold Failure". New York Times. May 4, 2009. 2012-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-05.
Today, a fight is looming over the ghostly remains of that site, called Wardenclyffe — what Tesla authorities call the only surviving workplace of the eccentric genius who dreamed countless big dreams while pioneering wireless communication and alternating current. The disagreement began recently after the property went up for sale in Shoreham, N.Y.
Xarici keçidlər redaktə
- Facility details: Interior view (a) Arxivləşdirilib 2021-08-31 at the Wayback Machine — Interior view (b) Arxivləşdirilib 2021-08-31 at the Wayback Machine — Interior view (c) Arxivləşdirilib 2021-08-31 at the Wayback Machine — Facility large front view — Tower alone
- Facilities assembled; Colorado Springs, Long Island, and Lac Edouard (near Sanford, Quebec).
- PBS Tower of Dreams
- The Tesla Wardenclyffe Project Arxivləşdirilib 2011-09-02 at the Wayback Machine
- Tesla’s vision of the wireless global communications
- Tesla Radio: A Ground-based System for Global Wireless Transmission
- Creation of a Monument to Nikola Tesla
- The Real Science of "Non-Hertzian" Waves (ed. Attempts to invalidate Tesla’s wireless energy transmission ideas; main focus is on the transverse EM radio wave, i.e. "Hertz waves." Plasma wave physics, longitudinal waves, and transmission-line propagation modes are not considered).
- The Basic Tesla Transmitter with Passive Receiver.
- The Basic Tesla Transmitter with Passive Receiver.
- The Basic Tesla Transmitter with Passive Receiver.
- The Basic Tesla Transmitter with Passive Receiver.
- The Basic Dual-tower Earth Resonance Tesla Transmitter.
- The Basic Dual-tower Earth Resonance Tesla Transmitter Configuration. A receiver is standing out to the right.
- Cooper, John. F., "Modified Type 2 Magnifying Transmitter circuit diagram #2; circuit diagram #3." Both designs are deemed to be unusable.
- The Finalized Magnifying Transmitter Design of 1914, patented by Nikola Tesla.
- Wardenclyffe Tower на сайте Structurae
- Bird’s Eye view of the Wardenclyffe laboratory and power plant building as it exists today (from Live maps).
- Utilization of Radiant Energy 1901 Nikola Tesla, My test, My setup 1, My setup 2, My setup 3, My test 2, My test 3, My test 4, My test 5, My test 6, My test 7, My test 8. youtube.com
- Small-scale demonstration of Tesla’s system for the transmission of electrical energy without wires on YouTube.
- Tesla Wardenclyffe Science Center, Plaque [1]
- Designated Superfund Site
