Çiçilaki
Çiçilaki(gürc. ჩიჩილაკი) — Gürcüstanda ənənəvi Yeni il simvolu və bəzəyi. Çiçilakilər kiçik iynəyarpaqlı ağac əmələ gətirmək üçün qurudulmuş fındıq və ya qoz budaqlarından hazırlanır. Bu solğun rəngli gürcü milad ağaclarının hündürlüyü 20 sm ilə 3 metr arasında dəyişir.[1]
Çiçilakilər ən çox Qara dənizə yaxın olan Quriya və Sameqrelo bölgələrində rast gəlinir, lakin onlara Tbilisinin paytaxtı ətrafındakı bəzi mağazalarda da rast gəlmək olar.
Gürcüstan Prezidenti tərəfindən çiçilakinin UNESCO-nun "Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısı"na daxil edilməsi təklif edilib.[2]
Xüsüsiyyəti
redaktəƏnənəvi olaraq çiçilaki fındıq və ya qoz ağacının düz budağından hazırlanır. Ağac, digər ucundan tutmaq üçün nazik qırxıntılar buraxılaraq, ardıcıl olaraq bir ucdan yonulur. Nəticədə tac formasında olan fırçaya bənzər olan çiçilaki əmələ gəlir. Bayram zamanı o, bayram süfrəsində olan şirniyyat boşqabının yanına qoyulur.[3] Çiçilakinin özünə də şirniyyat asılır. Ayrıca, bəzilərində yuxarıda bir girinti düzəldilir, içərisinə sarmaşıq yarpaqları və giləmeyvələrdən hazırlanmış bəzək qoyulur.
Çiçilakilərin ənənəvi hazırlanması 7 yanvarda qeyd olunan gürcü pravoslav Milad bayramının mühüm hissəsidir.[4] Gürcülər hesab edirlər ki, qırxılmış ağac Şaxta baba ənənəsinə bənzər Miladda insanlara baş çəkdiyi güman edilən Böyük Müqəddəs Bazilin məşhur saqqalını xatırladır.[5][6] Çiçilakilərin gürcülər üçün ümid rəmzi olan həyat ağacını təmsil etdiyinə də inanılır.
Hər il insanlar çiçilaki almaq və kiçik meyvə və giləmeyvə ilə bəzəmək üçün tövlələrə axışırlar. Alma, nar və kök ağacı bol məhsul üçün göyə təqdim olaraq ağaca yapışdırılır.
Daha sonra çiçilakilər əvvəlki ilin dərdlərinin keçdiyini simvollaşdırmaq üçün yanvarın 19-da Gürcü Pravoslav Epifaniyasından bir gün əvvəl təntənəli şəkildə yandırılır. Sameqrelodakı bəzi ailələr yaxınlarda vəfat etmiş qohumları üçün çiçilaki alırlar.[7]
SSRİ qadağası
redaktə1921-ci ildə Gürcüstanın Sovet İttifaqı tərəfindən işğalı zamanı çiçilakilərə sovetlər dini simvol kimi baxdıqları üçün satışı qadağan edilir. Onlar gürcülərə öz mədəniyyətlərinin bəzi cəhətlərini saxlamağa icazə versələr də, dini adət-ənənələrə bağlı olanları qadağan edirdilər. Bu fərman 1990-cı ildə Gürcüstanda Sovet hakimiyyətinin süqutuna qədər qüvvədə qalır. SSRİ dağıldıqdan sonra Gürcüstanda çiçilakilərin populyarlığı artır.
İstinadlar
redaktə- ↑ Bardzimashvili, Temo. "Georgia Kicks Off New Year with Post-Modern Christmas tree". Arxivləşdirilib 2018-03-22 at the Wayback Machine
- ↑ Georgian president proposes Kalandoba, Chichilaki for inclusion on UNESCO Intangible Cultural Heritage List Arxivləşdirilib 2022-12-01 at the Wayback Machine Agenda News Georgia
- ↑ Nino Brailaşvili. Asetʻi maxsovs Sakʻartʻvelo: etʻnograpʻiuli čʻanaxatebi. Tbilisi: Xelovneba. 1990. 265. ISBN 5895150187.
- ↑ http://www.reachtoteachrecruiting.com/blog/celebrating-christmas-in-georgia/ Arxivləşdirilib 2015-04-29 at the Wayback Machine "Celebrating Christmas in Georgia". 27 may 2024
- ↑ "Chichilaki – the Georgian Xmas Tree". 27 may 2024
- ↑ Tara Isabella Burton, National Geographic, Four seasons of culture in Georgia Arxivləşdirilib 2023-11-24 at the Wayback Machine; 27 may 2024
- ↑ Bardzimashvili, Temo. "Georgia Kicks Off New Year with Post-Modern Christmas tree". Arxivləşdirilib 2018-03-22 at the Wayback Machine 27 may 2024