Çikaraişi

Çikaraişi (力石, hərf. güc daşları) – Yaponiyada fiziki gücü nümayiş etdirmək üçün istifadə olunan ağır daşlar. Termin ağır daşları qaldırmaq praktikasını da bildirir.

Adaçi məbədində çikaraişilər.

Yanaqimori məbədinə çikaraişilər.

Tarixi

Kemari, sumo və dakyu kimi ənənəvi yapon idman növlərindən fərqli olaraq çikaraişi haqqında qeydlər azdır. Çikaraişilərin üzərindəki yazılar bu daşlar haqqında əsas yazılı mənbədir. Ən qədim belə yazı Tokionun Şinobu məbədində tapılmışdır və 1664-cü ilə aiddir. 1705-ci ilə aid olan ikinci ən qədim yazı Saytama prefekturasında yerləşən bir məbəddəki qayanın üzərisindədir. Avaci adasında 500-dən çox çikaraişi qeydə alınmışdır, lakin onlardan ancaq birinin üzərində il (1928) qeyd olunmuşdur. Çikaraişi daşları əsasən şinto məbədlərində yerləşir.

Çikaraişi daşlarının mənşəyi barədə bir neçə fikir var. Yapon işçilər daşıdıqları düyü kisələri və ya gəmi karqoları ilə güclərini nümayiş etdirirdilər. XVII əsrdə düyü kisələrini ağır daşlar əvəz etmiş və Edo şəhərində çikaraişi yarışları keçirilməyə başlanmışdır. XIX əsrin əvvəlində çikaraişi idmanı öz populyarlığının pik nöqtəsinə çatmışdır.

Yarışlar

Çikaraişi yarışları üçün daşlar hamar, düz, oval formaya salınırdı, amma təbii daşlardan da istifadə olunurdu. Çikaraişilərin çoxunda yazı olmasa da, məbədlərdə olan daşlar yazılar ola bilirdi. Yazılar daşın ağırlığı, adı, tarixi, yeri və onu qaldıran şəxsin adı haqqında məlumat verirdi. Yarışların formatı regiondan və dövrdən asılı olaraq dəyişirdi. Əsas müsabiqə formatları işizaşi, işikatsuqi, işihakobi, aşiuke və işiokoşi idi.

İşizaşi (石差, hərf. müxtəlif daşlar) formatında iştirakçı hər iki əli ilə təxminən 70 kiloqramlıq daşı əvvəlcə yerdən qarnına, daha sonra sinəsinə, ən sonda başının üzərisinə qaldırmalı idi. İşikatsuqi (石担, hərf. daş daşıyan çiyin) daha qarışıq format idi. İştirakçı kəndirin köməyi ilə 70–210 kiloqram ağırlığında daşı əvvəlcə belinə götürürdü, daha sonra sinəsinə alıb kəndiri buraxırdı və daşı bir çiyninə götürürdü. Bundan sonra daşı işimavaşi adlı hərəkətlə boynunun arxasından keçirib o biri çiyni ilə qaldırırdı.

İşihakobi (石運び, hərf. daş daşıma) ağır daş daşımaq yarışı idi. Ağır daşı ən uzaq məsafəyə apara bilən qalib olurdu. Aşiuke (足受, hərf. ayaqla qəbul etmə) formatında 245 kiloqramlıq daşdan istifadə olunurdu. İştirakçı beli üstə uzanaraq ayaqlarını qaldırırdı və köməkçilər daşı ayaqlarının altına qoyurdular. Yerdən qaldırılması ən çətin daşlar üçün işiokoşi (石起し, hərf. daş qaldırma) tətbiq olunurdu. Məqsəd daşı bir tərəfindən qaldırıb daşın bir ucda dayanmasını təmin etmək idi.

Ədəbiyyat

• Guttmann, Allen; Thompson, Lee. Japanese Sports: A History (ingiliscə). ABŞ: University of Hawai‘i Press. 2001. ISBN 9780824824648. İstifadə tarixi: 5 noyabr 2024.