Çin məscidi

Çin məscidi
Çin məscidi
	Qazi Fəzlullah bin Osman məscidi
	40°21′57″ şm. e. 49°49′57″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Şəhər	Bakı
Yerləşir	İçərişəhər
Aidiyyatı	İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu
Sifarişçi	Fəzlullah İmam ibn Osman Şirvani
Tikilmə tarixi	1375
Üslubu	Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi
Vəziyyəti	Bərpa olunub, Numizmatika Muzeyi kimi fəaliyyət göstərir.
UNESCO Ümumdünya İrsi
	Rəsmi adı: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower
Tipi	Mədəni
Kriteriya	vi
Təyin edilib	2000
İstinad nöm.	958
Dövlət	Azərbaycan
Region	Avropa və Şimali Amerika
Azərbaycandakı tarixi abidələrin milli qeydiyyatı
İstinad nöm.	67
Əhəmiyyəti	Yerli əhəmiyyətli
Kateqoriya	Memarlıq abidələri
	Çin məscidi
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çin məscidi və ya Qazi Fəzlullah bin Osman məscidi — İçərişəhərdə yerləşən və ölkə əhəmiyyətli abidə olan məscid.

Məscid qala divarlarının İçərişəhər metrostansiyası tərəfdəki girişindən təxminən 50 metr məsafədə yerləşir. Arxa hissəsi Vahid bağına tərəf baxır.

Tarixi redaktə

Şirvanşahlar Sarayı Kompleksinin yaxınlığında yerləşən məscidin giriş qapısının üstündəki epiqrafik kitabə onun Hicri-qəməri təqvimlə 777-ci ildə^{[q 1]} Fəzlullah İmam ibn Osman Şirvaninin vəsiyyəti ilə inşa olunmasından bəhs edir. Məhz buna görə məscid onun adı ilə adlandırılır. Fasad üzərindəki digər epiqrafik yazıdan isə belə məlum olur ki, abidə Hicri-qəməri təqvimlə 1186-cı ildə^{[q 2]} Məsud Əli tərəfindən bərpa olunmuşdur.^[1]^[2]

Məscid digər adı "Çin məscidi"dir. Xalq etimalogiyasına görə məscidin "Çin" adını alması bu məscidə gələn insanların arzu və diləklərinin çin olması faktı ilə əlaqədardır.^[1]

Memarlıq xüsusiyyətləri redaktə

Ox üzrə interyerin cənub divarında dördbucaq çərçivəyə alınmış beşyaruslu stalaktik mehrab Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinin müəyyən kompozisiya motivini bütövlüklə təşkil edir. Cinahlarda kiçik taxçalar yerləşdirilmişdir.^[1]

Əsas fasadı assimetrik olan məscidin sərt, iri həcmli kompozisiyası, klassik tipli portal-girişlə vurğulanır. Portalın dəqiq profillənmiş dördbucaq çərçivəsi, çatma oyuq və ərəb yazısının epiqrafik başlığı, fasadın bütöv daş divarının fonunda klassik formada təsvir edilmişdir. Şəhərin şərq üslublu orta əsr portalları arasında, məscidin portalı ən klassik olanıdır.^[1]

Hal-hazırda redaktə

Məsciddə 2012-ci ildə İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi tərəfindən əsaslı şəkildə təmir-bərpa işləri aparılmışdır. Təmirdən sonra abidə İçərişəhər DTMQİ-nin nəzdində numizmatika muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. Məsciddə ərazidə tapılmış qədim pullar və sikkələr nümayiş etdirilir və qorunub saxlanılır.^[3]

Həmçinin bax redaktə

Cin məscidi

Qeydlər redaktə

↑ H. Q. 777 = M. 2 iyun 1375 – 20 may 1376
↑ H. Q. 1186 = M. 4 aprel 1772 – 23 fevral 1773

Çin məscidinin arxa tərəfinin cənub-qərbdən (Vahid bağından) görünüşü

İstinadlar redaktə

↑ ¹ ² ³ ⁴ "Çin məscidi". icherisheher.gov.az. 2015-06-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
↑ Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 50. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
↑ ""Çin" məscid - qədim sikkələrin nümayiş olunduğu məkan". azertag.az. 16 sentyabr 2017. 2022-08-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-09.

Xarici keçidlər redaktə

[1] H. Q. 777 = M. 2 iyun 1375 – 20 may 1376

[2] H. Q. 1186 = M. 4 aprel 1772 – 23 fevral 1773

[:0-3] ¹ ² ³ ⁴ "Çin məscidi". icherisheher.gov.az. 2015-06-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.

[:02-4] Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 50. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).

[5] ""Çin" məscid - qədim sikkələrin nümayiş olunduğu məkan". azertag.az. 16 sentyabr 2017. 2022-08-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-09.

[q 1]

[q 2]

[1]

[2]

[3]