Çoxbağlılar dəstəsi (lat. Polydesmida) — buğumayaqlılar tipinin ikicütayaqlılar sinfinə aid olan dəstə.

Çoxbağlılar
Elmi təsnifat
XƏTA: parentrang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Çoxbağlılar
Beynəlxalq elmi adı

Xarici quruluşu

redaktə

Bu dəstəyə aid olan çoxayaqlıların bədəni təsbeh şəklindədir. Seqmentlər arasında ensiz bağlar vardır. Yaşlılarda buğumların sayı sabitdir (19-20); gözləri yoxdur, yeddinci seqmentin birinci cüt ayağı qonopodi rolunu oynayır.[3]

Həyat tərzi

redaktə

Çoxbağlıların Polydesmidae fəsiləsinin nümayəndələrində bədənin bel hissəsinin səthi yastılanmışdır. Bədən seqmentlərinin kənarları çox qırağa çıxır. Bu boz çoxayaqlılar daha çox rütubətli yarpaqlı meşələrdə yaşayırlar.

Stronqilozomlar (Strongylosomidae fəsiləsi) meşələrdə və rütubətli çəmən torpaqlrında yaşayırlar. Onları seqmentlərinin dəyirmi forması fərqləndirir.

Azərbaycanda çoxbağlıların 9 növü aşkar edilmişdir. Zaqatala rayonunda – Brachydesmus bidentatus Gol., Qazaxda – Br.karawaewi Lohm., Qəbələdə – Poludesmus abchasius Att., Kiçik QafqazdaGəncədə – Brachydesmus karawaewi Lohm., Gədəbəydə – Brachydesmus talyschanus Lohm. tapılmışdır. Lənkəran zonasının torpaqlarında 6 növ polidesmid aşkar edilmişdir. Burada sarı torpaqlarda tapılan Brachydesmus talyschanus Lohm. istisnasız olaraq meşə örtüyü, döşənəkdə və torpaqda yaşayır. Dağ-meşə qonur torpaqlarda, eləcə də dənli bitkilər əkinləri altında olan çəmən-qəhvəyi torpaqlarda Strongylosoma lencoranum Att. qeydə alınmışdır (Səmədov, Bababəyova, Rəhmanov, 1972). Polidesmidlər bitki qalıqlarının parçalanmasında fəal iştirak edirlər.[3]

Yayılması

redaktə

Azərbaycanda Zaqatala, Qazax, Qəbələ, Kiçik Qafqaz, Gəncə, Gədəbəy və Lənkəran zonasında yayılıb.[3]

Təsnifatı

redaktə
  • Brachydesmus bidentatus Gol.
  • Br.karawaewi Lohm.
  • Poludesmus abchasius Att.
  • Brachydesmus karawaewi Lohm.
  • Brachydesmus talyschanus Lohm.

Şəkillər

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.
  2. Shear W. A. Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 159–164. ISBN 978-1-86977-849-1, 978-1-86977-850-7
  3. 1 2 3 Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004

Ədəbiyyat

redaktə
  • Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004

Xarici keçidlər

redaktə

Həmçinin bax

redaktə