Çoxsporlu bitkilər

Çoxsporlu bitkilər
Çoxsporlu bitkilər
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər
Beynəlxalq elmi adı
	Polysporangiophytes;
FW	250232

Çoxsporlu bitkilər (lat. Polysporangiophytes) — bitkilər aləminin ali bitkilər kladına aid bitki kladı.

Çoxsporlu bitkilər lat. Polysporangiophytes (yun. πολύς, polýs — çox, σπόρος, spóros — toxum, ἀγγεῖον, angeîon — boru, φυτόν, phytón — bitki) sporofitinin quruluşunun mürəkkəbləşməsi (sporofitdə çoxsaylı sporangi və apikal meristemlərin əmələ gəlməsi) ilə səciyyələnən damarlı bitkilər qrupu.^[1]

Təsnifatı

Çoxsporlu bitkilər kladına aşağıdakı şöbələr daxildir:

Qıjıkimilər (Lycopodiophyta)
Qatırquyruğukimilər (Equisetophyta)
Polypodiopsida
Toxumlu bitkilər (Spermatophyta)

Xüsusiyyətləri

Çoxsporlu bitkilər kladının əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

Sporofit nəslinin üstünlük təşkil etməsi. Gametofit nəsli kiçilir və sporofitdən asılı vəziyyətə düşür.
Sporofitin quruluşunun mürəkkəbləşməsi. Sporofitdə çoxsaylı sporangi və apikal meristemlər əmələ gəlir.
Damar sisteminin inkişaf etməsi. Ksilem və floema adlanan iki növ damar toxuması əmələ gəlir. Ksilem suyu və mineral maddələri köklərdən yarpaqlara daşıyır, floema isə fotosintez məhsullarını yarpaqlardan bitkinin digər hissələrinə nəql edir.
Yarpaqların əmələ gəlməsi. Yarpaqlar fotosintez prosesini həyata keçirən əsas orqandır.
Kök sisteminin inkişaf etməsi. Kök sistemi bitkini torpağa bağlayır, su və mineral maddələrin udulmasını təmin edir.

Mənşəyi və təkamülü

Çoxsporlu bitkilər kladının mənşəyi Silur dövrünə təsadüf edir.^[2] Bu kladın ən qədim nümayəndələri Rhyniophyta şöbəsinə aiddir. Rhyniophyta bitkiləri kiçik, gövdəsiz bitkilər idi. Onların sporofitləri dixotomik budaqlanırdı və sporangiləri budaqların ucunda yerləşirdi.

Devon dövründə çoxsporlu bitkilər kladı sürətlə təkamül etmiş və müxtəlif formalar əmələ gətirmişdir. Bu dövrdə qıjıkimilər, qatırquyruğukimilər və ilk toxumlu bitkilər meydana gəlmişdir.

Əhəmiyyəti

Çoxsporlu bitkilər kladı təbiətdə və insan həyatında mühüm rol oynayır. Bu qrupun nümayəndələri fotosintez prosesi vasitəsilə oksigen istehsal edir, qida zəncirinin əsasını təşkil edir, torpağın əmələ gəlməsində və su dövranında iştirak edir.

Çoxsporlu bitkilər kladının nümayəndələri insan tərəfindən qida, dərman, lif və yanacaq kimi istifadə olunur.

İstinadlar

↑ Kenrick, Paul; Crane, Peter R. (1997). The Origin and Early Diversification of Land Plants: A Cladistic Study. Washington, D. C.: Smithsonian Institution Press. ISBN 1-56098-730-8.
↑ Stewart, Wilson N.; Rothwell, Gar W. (1993). Paleobotany and the Evolution of Plants (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-38294-7.

Həmçinin bax

[KenrickCrane1997-1] Kenrick, Paul; Crane, Peter R. (1997). The Origin and Early Diversification of Land Plants: A Cladistic Study. Washington, D. C.: Smithsonian Institution Press. ISBN 1-56098-730-8.

[StewartRothwell1993-2] Stewart, Wilson N.; Rothwell, Gar W. (1993). Paleobotany and the Evolution of Plants (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-38294-7.

[1]

[2]