Çzin sülaləsi (266–420)

Çzin sülaləsi (çin. sadə. 晉朝, pinyin: Jìn Cháo 265—420) — Üç çarlıq dövründən Şimal və Cənub sülaləri dövrünədək Çin ərazisində hökmranlıq etmiş altı sülalədən biri. Çzin dövləti hərbi sərkərdə Sıma Yan tərəfindən qurulmuşdur. Budövr Çin tarixinə Çzin dövrü kimi taxil olmuşdur.

Qərbi Çzin çin. ənən. 西晉, sadə. 西晋, pinyin: Xï-Jìn: 265–316
Şərqi Çzin çin. ənən. 東晉, sadə. 东晋, pinyin: Döng-Jìn: 317–420

Sıma Yan hökmranlığı 265 — 290

Çzin dövlətinin - “Qəbi Çzinin” (çin. 西晉) əsası Sıma Yan tərəfindən qoyulmuşdur. Ölkədə bir çox reformlar apararaq onun qüdrətini artıra bilmişdir. Çzin səltənətinə 270-ci ildə Qaşqardan və Fərqanədən, 284 cüildə Romadan elçilər təşrif gətirmişdilər. 290 cı ildə taxta Huey-di oturmuş olur. Bu zaman dövlət işlərinə fikir vermədiyindən hakimiyyəti onun arvadı əlinə almış olur. Bu zaman ölkə ərazisinə köçəri tayfaların soxulmasının qarşısını Çzin sülaləsi kəsə bilmir. 311 ci ildə ölkə daxili 8 şahzadə arasındakı çəkişmələr nəticəsində paytaxt Loyana köçürülür. İmperator Huey-di Şimali Han sülaləsinə əsir düşdükdən sonra imperator Min-di daha 5 il Çanyanda hökmranlıq edir. 316 cı ildı Şimali Han sülaləsi sonradan o da fəth edilir.

Şərqi Çzin 316 — 420

Çanyanda hakimiyyə devrildikdən sonra Çzin sülaləsi qalıqları cənuba üz tutaraq özlərinə Loyandan və Çanyandan cənub-şərqdə indiki Nankin yaxınlığında şahzadə Lanye-van tərəfindən yeni paytaxt Çzyankanı salmış olurlar. Yerli zadəgan Çju, Han, Lu, Hu və Çjou ailələri şahzadə Lanye-vanı Şərqi Çzin dövlətinin (çin. 東晉, 317—420), imperatoru elan edirlər. Beləliklə Şərqi Çzin imperatorları Lanye-van qolundan başlanğıc götürmüş olurlar.

Çzin hökmdarları

Ölümündən sonra (諡號 shìhào)	Şəxsi adı	Hökmranlıq illəri	Tax-tac adı (年號 niánhào) və ili
Tarixdə istifadə olunan forma: “Çzin” + ölümündən sonrakı ad
Qərbi Çzin sülaləsi (265-420) (西晉) 265—317
U-di 武帝 Wǔdì	Sıma Yan 司馬炎 Sīmǎ Yán	265—290	Tayşi (泰始 Tàishǐ) 265—274 Syannin (咸寧 Xiánníng)275-280 Taykan (太康 Tàikāng) 280—289 Taysi (太熙 Tàixī) 290
Hey-di 惠帝 Hùidì	Sıma Çjun 司馬衷 Sīmǎ Zhōng	290—306	Yunsi (永熙 Yǒngxī) 290 Yunpin (永平 Yǒngping) 291 Yuankan (元康 Yuánkāng) 291—299 Yunkan (永康 Yǒngkāng) 300—301 Yunnin (永寧 Yǒngníng) 301—302 Tayan (太安 Tàiān) 302—303 Yunyan (永安 Yǒngān) 304 Çzyanu (建武 Jiànwǔ) 304 Yunyan (永安 Yǒngān) 304 Yunsin (永興 Yǒngxīng) 304—306 Quansi (光熙 Gūangxī) 306
Hey-di 懷帝 Huáidì	Sıma Çji 司馬熾 Sīmǎ Chì	307—311	Yunçzya (永嘉 Yǒngjīa) 307—313
Min-di 愍帝 Mǐndì	Sıma Е 司馬鄴 Sīmǎ Yè	311—316	Çzyansin (建興 Jiànxīng) 313—317
Şərqi Çzin sülaləsi (265-420) (東晉) 317—420
Yuan-di 元帝 Yuándì	Sıma Juy 司馬睿 Sīmǎ Rùi	317—322	Çzyanu (建武 Jiànwǔ) 317—318 Dasin (大興 Dàxīng) 318—321 Yunçan (永昌 Yǒngchǎng) 321—322
Min-di 愍帝 Mǐndì	Sıma Şao 司馬紹 Sīmǎ Shào	322—325	Yunçan (永昌 Yǒngchǎng) 322—323 Taynin (太寧 Tàiníng) 323—325
Çen-di 成帝 Chéngdì	Sıma Yan 司馬衍 Sīmǎ Yǎn	325—342	Taynin (太寧 Tàiníng) 325 Syanxe (咸和 Xiánhé) 326—334 Syankan (咸康 Xiánkāng) 335—342
Kan-di 康帝 Kāngdì	Sıma Yuz 司馬岳 Sīmǎ Yuè	342—344	Çzyanyuan (建元 Jiànyuán) 343—344
Mu-di 穆帝 Mùdì	Sıma Dan 司馬聃 Sīmǎ Dān	345—361	Yunxe (永和 Yǒnghé) 345—356 Şenpion (升平 Shēngpíng) 357—361
Ay-di 哀帝 Āidì	Sıma Pi 司馬丕 Sīmǎ Pī	361—365	Lunxe (隆和 Lónghé) 362—363 Sinnin (興寧 Xīngníng) 363—365
Fy-di 海西公 Hǎixīgōng	Sıma İ 司馬奕 Sīmǎ Yì	365—371	Tayxe (太和 Tàihé) 365—371
Çzyanven-di 簡文帝 Jiǎnwéndì	Sıma Yuy 司馬昱 Sīmǎ Yù	371—372	Syanyan (咸安 Xiánān) 371—372
Syao U-di 孝武帝 Xiàowǔdì	Sıma Yao 司馬曜 Sīmǎ Yào	372—396	Ninkan (寧康 Níngkāng) 373—375 Tayyuan (太元 Tàiyuán) 376—396
An-di 安帝 Āndì	Sıma Deçzun 司馬德宗 Sīmǎ Dézōng	396—418	Lunyan (隆安 Lóngān) 397—401 Yuansin (元興 Yuánxīng) 402—404 İsi (義熙 Yìxī) 405—418
Qun-di 恭帝 Gōngdì	Sıma Deven 司馬德文 Sīmǎ Déwén	419—420	Yuansi (元熙 Yuánxī) 419—420