Öt xan
Öt Xan - türk və altay mifologiyasında Zaman ilahı. Öğöt Xan da deyilir. Zamanın axışından məsuldur. Zamanın keçişini bəzən sürətləndirər, bəzən yavaşladar. Kültigin abidələrindən bu möhtəşəm ifadə iştirak etməkdədir.
- "Öd tengri aysar, kişi oğlı kop ölgeli törimiş."
Bu cümlə, Talat Tekinə görə "Zaman tanrısı elə buyurunca insan həmişə ölümlü yaradılmış," mənasını verməkdədir. Məhərrəm Ergin isə, "Vaxtı tanrı yaşayır, insan həmişə ölümlü yaradılmış," şəklində çevirməkdədir. Gündüz və gecə, ağ və qara iki ip yumaqdır. Bu yumaqların sarılmasından məsul köməkçisi vardır. Yumaqlar sürətli sarılsa zaman sürətli keçər. Yavaş sarılsa, zaman da yavaşlayar. Türklərdə saata (vaxt ölçməyə yarayan cihaza) günəş saatı anlayışıyla və "gün" sözü ilə əlaqədar olaraq "Güngən" deyilmişdir. Yenə zamanı ölçmək mənasını verən Ötçek/Ödçek sözü də saat (vaxt ölçmə cihazı) deməkdir və bu tanrının adı ilə əlaqəlidir.
Etimologiya
redaktə(Öt/Öd) kökündən törəmişdir. Zaman deməkdir. Ödəmək, ödünc (borc) sözləri bu kökle əlaqədardır. Monqol Ötlöh (Köhnə Monqolca, Ötel) yaşlanmaq deməkdir və bu hərəkət zamanın keçişiylə əlaqəlidir. "Öte" isə yaşlı adam deməkdir.
Mənbə
redaktə- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Mifologiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |