İdeokratiya

İdeokratiya (yun. idea-ideya, kratos hakimiyyət) — 1. konsolidasiya, müəyyən hakim prinsip, ideal və ya dünyagörüşü əsasında həyata keçirən avtoritar hakimiyyət sistemi. İdeokratiya konsolidasiya, müəyyən hakim prinsip, ideal və ya dünyagörüşü əsasında həyata keçirən avtoritar hakimiyyət sistemidir.

İdeokratiya konsepsiyaaı rus siyasi fikrində geniş yayılmışdır və o, diqqətini, dini mənəviyyatın rolu üzərində cəmləyir. XX əsrin əvvəllərində yaşamış rus mütəfəkkirlərinin fikirlərinə görə muxtar mənəviyyatın və demokratik siyasətin yolu insan qəlbində əbədi əlaqələrin və çoxəsrlik qüdsiyyətin məhvinə gətirib çıxarmışdır. Məsələn, P. İ. Novgorodsev "qüdsiyyətin bərpası" üçün "avtonom" mənəviyyatı teonom mənəviyyatla, demokratiyanı isə aqiokratiya (qüdsiyyətin hakimiyyəti) ilə əvəzləməyi təklif edirdi.

Bəzən ideokratiya dedikdə monist ideologiyaya və ya inanclar sisteminə əsaslanan dövlət nəzərdə tutulur. Belə dövlətdə ideologiya total təsirə, hər cür özünəməxsusluğun və qeyri-standartlığın zorakılıqla boğulmasına istiqamətlənir. Hakimiyyət əzmi ilə yüklənmiş ideokratiya hərtərəfli mənəvi ağalığa, şəxsiyyətin mənəvi suverenliyini, müstəqil özünü təyinetməyə olan təbii hüququnu onun əlindən almağa can atır. Sərbəst intellektual və mənəvi seçim imkanını məhv etməyə çalışan ideokratiya mənəvi cəhətdən yekrəng olan və öz real vəziyyətini dərk etməyən insan tipi yaratmaq məqsədini güdür. İ. şəraitində ideologiya hakim siyasi kontekstin norma, dəyər və mahiyyət ahənginə uyğunlaşmış miflər, rəmzlər, obrazlar kimi müxtəlif qeyri-rasional mənəvi formaları özündə cəmləşdirir. Nəticədə arxa plana sıxışdırılmış bədiiliyə əsaslanan ideologiyalaşdırılmış incəsənət, həqiqət axtarışlarına heç bir dəxli olmayan adaptasiya olunmuş fəlsəfə, uyğunlaşmış etika, pedaqogika, universal mənəviyyat və təbii hüquq prinsiplərindən son dərəcə uzaq olan hüquqşünaslıq meydana çıxır. Beləliklə avtoritar rejimin mənəvi atmosferində xeyir və şər, ədalət və ədalətsizlik arasında sərhədlərin silindiyi, hadisələrin əsil mahiyyətinin tanınmayacaq dərəcədə təhrif olunduğu ideokratik bir dünya yaranır ki, burada kütlə həqiqətdə nə baş verdiyini ayırd etmir. İdeokratiyanın praktik təzahürü kimi kommunizmi və faşizmi göstərmək olar.

Ədəbiyyat

• Politologiya. İzahli lüğət. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007, 352 səh.