İonol,butilhidroksitoluol,dibunol,agidol,1,2.6-di-tret-butil-4-metilfenol — lipofilik üzvi maddə, fenollar sinfinin nümayəndəsi, antioksidant olaraq kimya sənayesində geniş istifadə olunur.

İonol
Molekulyar modelin şəkli
Ümumi
Sistematik adı İonol,butilhidroksitoluol,dibunol,agidol,1,2.6-di-tret-butil-4-metilfenol'
Kimyəvi formulu C₁₅H₂₄O[1]
Molyar kütlə 220,3 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq 1,048 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi 69-73 °S
Qaynama nöqtəsi 265 °S
Alışma temperaturu 261 ± 1 ℉ °S
Buxarın təzyiqi 0,01 ± 0,01 mm Hg[2]
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 128-37-0
PubChem
RTECS GO7875000
ChEBI 34247
ChemSpider

Fiziki xassələri

redaktə

Texniki ionol — sarı rəngdə tozdır, təmiz formada isə — ağ tozdır.

Alınması

redaktə

İonolu Fridel-Krafts reaksiyası nəticəsində p-krezolun izobutilenlə alkilləşməsindən almaq olar:  


Bundan əlavə, turşu katalizatorları olmadıqdada alkilləşdirmə yolu ilə əldə edilə bilər.

Kimyəvi xassələri

redaktə

İonol izopentanda, benzoda,spirtlərdə, asetonda, mürəkkəb efirlərdə yaxşı həll olunur. Suda və 10% natrium hidroksiddə həll olunmur. Kimyəvi xüsusiyyətlərinə görə ionol, E vitamininin sintetik bir analoqudur. İonol, peroksid radikallarını hidroperoksidlərə çevirən hidrogen atomunun donorudur.

 
 

burada R — alkil və ya aril qrupudur, ArOH — ionol və ya fenol antioksidantı, P- fenolun oksidləşməsi nəticəsində alınan qeyri-radikal və passiv məhsuldur.

Təhlükəsizlik

redaktə

İyonolun xərçəng riski ilə əlaqəsi haqqında mübahisələr var. Bəzi araşdırmalarda artımı, bəzilərində riskin azalması göstərilir. Az miqdarda ionolu qida ilə qəbul etdikdə zərərli maddələrdən qorunmada faydalı təsir göstərə bilər.

Tətbiqi

redaktə

Antioksidan olaraq qida məhsullarında (qida qatqısı E321), sürtkü yağların, kauçukların, plastiklərin və s. istehsalında istifadə olunur. Tibdədə çox istifadə olunur. Rektal suppozitoriyaların tərkib hissəsidir.

Mənbə

redaktə

1. S.F.Qarayev, U.B.İmaşev, G.M.Talıbov "Üzvi kimya", Bakı- 2003.

2. Харлампович Г. Д., Чуркин Ю. В. Фенолы. — М.: Химия, 1974. — С. 19–20. — 376 с.

  1. Butylated hydroxytoluene (ing.).
  2. http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0246.html.