İqtisadi azadlıq indeksi
İqtisadi azadlıq indeksi — hər il Wall Street Journal və Heritage Foundation tədqiqat mərkəzi tərəfindən dünyanın əksər ölkələri üçün hesablanan göstəricidir. İqtisadi azadlığın təhlili 1995-ci ildən aparılır. 2021-ci ildə reytinqdə 178 ölkə təmsil olunub.[1] Qiymətləndirilməyib: Andorra, Antiqua və Barbuda, Qrenada, Honq-Konq (2021-ci ildən ÇXR-in bir hissəsi hesab olunur), İraq, Liviya, Lixtenşteyn, Makao (2021-ci ildən ÇXR-in bir hissəsi hesab olunur), Marşal adaları, Monako, Nauru, Palau , Sent-Kits və Nevis, San Marino, Somali, Cənubi Sudan, Suriya, Tuvalu, Vatikan və Yəmən. 2021-ci il üçün reytinqdə birinci yeri Sinqapur tutur.
Hesablama məlumatları
redaktəHeritage Foundation iqtisadi azadlığı “azadlığın özünü qorumaq və təşviq etmək üçün zəruri olanlardan başqa mal və xidmətlərin istehsalına, paylanmasına və istehlakına dövlət müdaxiləsinin və ya maneəsinin olmaması” kimi müəyyən edir. İqtisadi Azadlıq İndeksi 12 komponentə (indekslərə) əsaslanır, 4 qrupa birləşdirilir və 0-dan 100-ə qədər miqyasda ölçülür, 100 maksimum azadlığa, 0 isə minimum azadlığa uyğundur.
İqtisadi azadlığın komponentləri (indeksləri):
Qanunun aliliyi qrupu:
- Mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi;
- Hüquq sisteminin səmərəliliyi;
- Dövlət orqanlarının təmizliyi (Korrupsiyadan azad olmaq);
“məhdud dövlət hakimiyyəti” qrupu:
- Vergi yükü (Vergi azadlığı);
- Dövlət xərclərinin məbləği (Hökumətdən azad olmaq);
- Maliyyə azadlığı;
“(dövlət) tənzimlənməsinin səmərəliliyi” qrupu:
- Biznes azadlığı;
- Əmək münasibətləri azadlığı;
- Pul azadlığı;
“bazar açıqlığı” qrupu:
- Ticarət azadlığı;
- İnvestisiya azadlığı;
- Maliyyə azadlığı[2]
12 komponentin hər birinin çəkisi bərabər hesab olunur, buna görə də nəticədə alınan göstərici komponentlərin orta hesab dəyəridir. İndeksin müəlliflərinin fikrincə, ölkənin iqtisadi inkişafı bu indeksin dinamikası ilə birbaşa bağlıdır.[3]
Bu indeksə görə bütün ölkələr aşağıdakı qruplara bölünür:[1]
- azad — 80-100 göstərici ilə;
- qismən azad — 70-79,9 göstərici ilə;
- orta dərəcədə azad — 60-69,9 göstəricisi ilə;
- azad olmayan — 50-59,9 göstərici ilə;
- despotik — 0-49,9 göstəricisi ilə.
2023
redaktəqeyd: ██ azad (80–100) ██ qismən azad (70–79.9) ██ orta dərəcədə azad (60–69.9) ██ azad olmayan (50–59.9) ██ despotik (0–49.9)
| Country | Rank | Score | Change |
|---|---|---|---|
|
1 | 83.5 | ▼ 0.4 |
|
2 | 83.0 | ▼ 0.8 |
|
3 | 82.0 | ▬ |
|
4 | 80.7 | ▲ 0.6 |
|
5 | 78.9 | ▼ 1.7 |
|
6 | 78.6 | ▼ 1.4 |
|
7 | 78.4 | ▼ 2.2 |
|
8 | 78.0 | ▼ 1.5 |
|
9 | 77.6 | ▼ 0.4 |
|
10 | 77.5 | ▼ 0.4 |
|
11 | 77.1 | ▼ 1.2 |
|
12 | 76.9 | ▬ |
|
13 | 74.8 | ▼ 2.9 |
|
14 | 73.7 | ▼ 2.4 |
|
14 | 73.7 | ▼ 0.9 |
.svg){kind=small}
|
14 | 73.7 | ▼ 2.9 |
|
17 | 72.8 | ▼ 2.0 |
|
18 | 72.3 | ▼ 0.6 |
|
19 | 72.2 | ▼ 4.8 |
|
19 | 72.2 | ▼ 3.6 |
|
21 | 71.9 | ▼ 2.5 |
|
22 | 71.1 | ▼ 3.3 |
|
22 | 71.1 | ▼ 2.7 |
|
24 | 70.9 | ▲ 0.7 |
|
25 | 70.6 | ▼ 1.5 |
|
25 | 70.6 | ▼ 0.3 |
|
27 | 70.2 | ▲ 0.2 |
.svg){kind=small}
|
28 | 69.9 | ▼ 2.8 |
|
29 | 69.8 | ▼ 1.5 |
|
30 | 69.5 | ▼ 1.3 |
|
31 | 69.3 | ▼ 0.6 |
|
31 | 69.3 | ▼ 1.7 |
|
33 | 69.0 | ▼ 0.7 |
|
34 | 68.9 | ▲ 0.9 |
|
35 | 68.7 | ▼ 3.1 |
|
36 | 68.6 | ▲ 0.9 |
|
37 | 68.5 | ▼ 2.0 |
|
38 | 68.3 | ▬ |
|
39 | 68.1 | ▲ 0.7 |
|
40 | 67.7 | ▼ 1.0 |
|
41 | 67.5 | ▼ 4.0 |
|
42 | 67.3 | ▼ 0.8 |
.svg){kind=small}
|
43 | 67.1 | ▼ 2.5 |
.svg){kind=small}
|
44 | 66.5 | ▬ |
.svg){kind=small}
|
44 | 66.5 | ▲ 1.1 |
|
46 | 66.4 | ▼ 1.2 |
|
47 | 67.1 | ▼ 2.4 |
|
48 | 66.9 | ▼ 0.3 |
| Şablon:Flaqifikasiya/Cabo Verde | 49 | 66.7 | ▲ 2.9 |
|
50 | 66.6 | ▲ 1.4 |
|
51 | 66.5 | ▼ 1.2 |
|
52 | 65.9 | ▲ 0.2 |
| Şablon:Flaqifikasiya/North Macedonia | 53 | 65.7 | ▼ 2.9 |
|
54 | 65.7 | ▼ 0.6 |
|
55 | 65.4 | ▲ 1.2 |
|
56 | 65.4 | ▼ 0.8 |
|
57 | 65.4 | ▲ 0.5 |
|
58 | 65.3 | ▼ 6.6 |
|
59 | 65.2 | ▼ 2.0 |
|
60 | 65.1 | ▼ 3.0 |
|
61 | 64.8 | ▼ 2.8 |
| Şablon:Flaqifikasiya/Brunei Darussalam | 62 | 64.8 | ▼ 1.8 |
|
63 | 64.4 | ▼ 2.5 |
|
64 | 64.4 | ▼ 6.7 |
|
65 | 64.3 | ▼ 3.2 |
|
66 | 63.9 | ▲ 1.5 |
|
67 | 63.7 | ▼ 1.8 |
|
68 | 63.4 | ▲ 0.5 |
|
69 | 63.2 | ▼ 0.8 |
|
70 | 63.2 | ▼ 6.5 |
|
71 | 63.0 | ▲ 0.9 |
|
72 | 62.9 | ▲ 2.4 |
|
73 | 62.9 | ▲ 0.3 |
|
74 | 62.0 | ▼ 7.9 |
|
75 | 61.6 | ▼ 8.5 |
|
76 | 61.6 | ▼ 0.1 |
|
77 | 61.5 | ▲ 0.6 |
|
78 | 61.3 | ▼ 1.2 |
|
79 | 61.1 | ▼ 5.2 |
|
80 | 61.1 | ▼ 3.0 |
|
81 | 61.0 | ▲ 1.4 |
| Şablon:Flaqifikasiya/Micronesia | 82 | 61.0 | ▲ 10.6 |
|
83 | 60.8 | ▲ 3.3 |
|
84 | 60.6 | ▼ 1.1 |
|
85 | 60.3 | ▲ 4.4 |
|
86 | 60.1 | ▼ 6.4 |
|
87 | 60.1 | ▼ 4.5 |
|
88 | 60.0 | ▲ 2.0 |
|
89 | 59.8 | ▲ 0.6 |
|
90 | 59.6 | ▼ 1.4 |
|
91 | 59.5 | ▲ 2.1 |
|
92 | 59.5 | ▼ 0.3 |
|
93 | 59.5 | ▼ 1.8 |
|
94 | 59.3 | ▲ 1.0 |
|
95 | 59.2 | ▼ 3.4 |
|
96 | 59.2 | ▲ 14.8 |
|
97 | 59.2 | ▼ 4.1 |
|
98 | 58.9 | ▲ 1.2 |
|
99 | 58.8 | ▼ 0.2 |
|
100 | 58.3 | ▲ 1.8 |
|
101 | 58.3 | ▼ 5.8 |
|
102 | 58.0 | ▼ 0.8 |
|
103 | 57.8 | ▼ 5.6 |
.svg){kind=small}
|
104 | 57.2 | ▼ 0.3 |
|
105 | 57.1 | ▼ 11.2 |
|
106 | 57.1 | ▼ 0.2 |
|
107 | 56.9 | ▼ 7.1 |
|
108 | 56.6 | ▼ 8.0 |
|
109 | 56.6 | ▼ 0.9 |
|
110 | 56.5 | ▬ 0.0 |
|
111 | 56.4 | ▼ 5.8 |
|
112 | 56.2 | ▼ 3.5 |
|
113 | 56.1 | ▼ 5.4 |
|
114 | 55.9 | ▲ 0.3 |
|
115 | 55.8 | ▼ 2.3 |
|
116 | 55.8 | ▼ 7.9 |
|
117 | 55.7 | ▼ 2.6 |
|
118 | 55.5 | ▼ 10.5 |
|
119 | 55.3 | ▼ 0.8 |
|
120 | 55.3 | ▼ 0.9 |
|
121 | 54.9 | ▼ 2.4 |
|
122 | 54.8 | ▼ 1.5 |
|
123 | 54.6 | ▼ 4.3 |
|
124 | 54.4 | ▼ 4.3 |
|
125 | 54.4 | ▲ 1.4 |
|
126 | 54.3 | ▲ 1.9 |
|
127 | 54.2 | ▼ 4.4 |
|
128 | 54.2 | ▼ 2.4 |
|
129 | 54.2 | ▼ 2.3 |
|
130 | 54.1 | ▼ 2.1 |
|
131 | 53.9 | ▼ 2.6 |
|
132 | 53.3 | ▼ 2.4 |
|
133 | 53.3 | ▼ 0.1 |
|
134 | 53.0 | ▬ 0.0 |
|
135 | 53.0 | ▼ 8.0 |
|
136 | 52.9 | ▼ 0.5 |
|
137 | 52.7 | ▼ 3.8 |
|
138 | 52.6 | ▼ 2.3 |
|
139 | 52.6 | ▼ 1.6 |
|
140 | 52.0 | ▲ 0.3 |
|
141 | 51.4 | ▼ 3.7 |
|
142 | 51.3 | ▼ 0.3 |
|
143 | 50.4 | ▼ 5.3 |
|
144 | 50.1 | ▼ 2.6 |
|
145 | 50.0 | ▼ 0.8 |
|
146 | 49.8 | ▼ 0.6 |
|
147 | 49.7 | ▼ 5.5 |
|
148 | 49.7 | ▼ 1.0 |
|
149 | 49.6 | ▼ 2.1 |
|
150 | 49.2 | ▼ 4.7 |
|
151 | 49.1 | ▼ 6.6 |
|
152 | 48.8 | ▼ 2.9 |
|
153 | 48.7 | ▼ 1.7 |
|
154 | 48.5 | ▼ 2.2 |
|
155 | 48.1 | ▲ 1.7 |
|
156 | 48.1 | ▼ 5.4 |
|
157 | 48.0 | ▼ 10.4 |
|
158 | 47.9 | ▼ 1.3 |
| Şablon:Flaqifikasiya/Congo-Kinshasa | 159 | 47.6 | ▼ 1.4 |
|
160 | 47.3 | ▼ 7.9 |
|
161 | 47.3 | ▼ 4.1 |
|
162 | 47.2 | ▼ 2.0 |
| Şablon:Flaqifikasiya/Timor-Leste | 163 | 46.3 | ▲ 1.6 |
|
164 | 46.2 | ▼ 1.2 |
|
165 | 46.0 | ▼ 8.9 |
|
166 | 45.8 | ▼ 3.9 |
|
167 | 45.7 | ▼ 5.6 |
|
168 | 45.7 | ▼ 3.1 |
|
169 | 43.0 | ▲ 0.3 |
|
170 | 42.4 | ▼ 4.8 |
|
171 | 39.7 | ▼ 2.6 |
|
172 | 39.4 | ▼ 10.5 |
|
173 | 33.1 | ▼ 6.4 |
|
174 | 32.0 | ▼ 7.1 |
|
175 | 29.5 | ▲ 1.4 |
.svg){kind=small}
|
176 | 24.8 | ▲ 0.1 |
|
177 | 4.2 | ▼ 1.7 |
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 "Ranking of Countries". 2018-12-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-08.
- ↑ "Что и как измеряет индекс экономической свободы? | Вестн. Том. гос. ун-та. Философия. Социология. Политология. 2017. № 40. DOI: 10.17223/1998863Х/40/25 / Вестник Томского государственного университета. Философия. Социология. Политология (Вестн. Том. гос. ун-та. Философия. Социология. Политология)". journals.tsu.ru. 2021-04-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-15.
- ↑ "Asked Questions". 2009-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-08.
- ↑ "Country Rankings: World & Global Economy Rankings on Economic Freedom". www.heritage.org. 2020-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-25.