İran körfəzi neft və qaz hövzəsi

İran körfəzi neft və qaz hövzəsi — Qətər, Bəhreyn, Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt, İraq, İran, Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, qismən Türkiyə və Suriyanın ərazisində yerləşən bir neft və qaz hövzəsidir. Neft və qaz hövzəsinin sahəsi 1,43 milyon km²-dir. İlk neft yatağı (Mescidi-Süleyman) 1908-ci ildə, qaz (Pars) - 1965-ci ildə kəşf edilmişdir. Fars körfəzində 300-ə yaxın neft və qaz yatağı müəyyən edilmişdir ki, onlardan 13-ünün 1 milyarddan 10 milyard tona qədər, 40-ının isə 100 milyondan 1 milyard tona qədər neft ehtiyatı vardır.

Fars körfəzi neft və qaz hövzəsinin əhəmiyyətli bir hissəsi Ərəbistan yarımadasında yerləşir, sonra şimal-şərqdən Fars körfəzinə və Zaqros dağ silsiləsinin cənub-qərb yamacına qədər uzanır. Bu hövzə İran, İraq, Suriya, Türkiyə, İordaniya, Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt, Qətər, Bəhreyn, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Omanda yerləşir.

Hövzənin sxemi. İri neft yataqları yaşıl dördbucaqla, qaz yataqları qırmızı dördbucaqla işarələnmişdir.

Quruda ən böyük neft yatağı Əl-Qəvar (Səudiyyə Ərəbistanı), dənizdə isə Safaniyə-Xəfanidi (Səudiyyə Ərəbistanı).

Quruda ən böyük qaz yataqları Əl Qavar (Səudiyyə Ərəbistanı) və dənizdəki Şimal Qübbəsi / Cənubi Pars (Qatar, İran).

Neft və qaz hövzəsi bölünür

1. Bəsrə-Küveyt bölgəsi Küveyt və İraqın cənubundadır. Əsas neft yataqları - Burqan, Ar-Rumayla, Lulu-İsfəndiyar, Safaniya-Xafci, Azadeqan, Dəşti-Abadan, Qərbi Kurna, Məcnun və s. Küveytin bütün neft və qaz ehtiyatları və İraqın ehtiyatlarının 70% -i bu ərazidə yerləşir.

2. Mesopotamiya bölgəsi - İraq, qismən Suriya və Türkiyə ərazisini əhatə edir. Əsas neft yataqları Kərkük, Şərqi Bağdad və s. İraq ehtiyatının 30% -i bu ərazidədir.

3. Önzaqros - İranın cənub hissəsi. Əsas neft yataqları Ahvaz, Ferdos, Novvruz, Marun, Qeçsarandı. Əsas qaz yataqları Cənubi Pars, Assaluye, Şimal Pars, Pazanundu və s. İranın bütün neft və qaz ehtiyatlarının 98% -i bu ərazidə yerləşir.

4. Hasa bölgəsi - Səudiyyə Ərəbistanının şərq hissəsidir. Əsas neft yataqları Əl-Qəvar, Abkaik, Berri, Manifa, Katif, Duxan və s. Səudiyyə Ərəbistanının neft və qaz ehtiyatlarının 90% -i bu ərazidə yerləşir.

5. Fars körfəzinin şərq bölgəsi - Omanın şimal hissəsi, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Qətər və Bəhreyn daxildir. Əsas neft yataqları Əl-Zakum, Murban-Bab, Fatehdi. Əsas qaz yataqları Şimal Qübbədi. Bu ərazidə BƏƏ və Qətərin bütün ehtiyatları, Səudiyyə Ərəbistanının ehtiyatlarının 10% -i yerləşir.

6. Hadramaut bölgəsi - Yəmən və cənub Oman ərazisi daxildir. Əsas yataqları Marmud, Alam, Cəlmud və digərləridir.

7. Suriya səhrası rayonu (Palmira) - Suriyanın şərq hissəsinin ərazisi və İraqın Ənbar əyaləti. Əsas yataqları Akkas (İraq), Rişa (İordaniya) və digərləridi.

Əhəng daşı suxurlarının əksəriyyəti neft yataqları ilə zəngindi. Bu silsiləsinin cənub-şərqində perm dövrü qum daşlarında neftlə zəngin Qaba yataqları (Saleh-Nahayda, Karn-Alam və s.) aşkar edilmişdir.

İstinadlar

• H. П. Голенкова. "Персидского залива нефтегазоносный бассейн" / Горная энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. Под редакцией Е. А. Козловского. 1984—1991.
• Высоцкий И.В., Высоцкий В.И., Оленин В.Б. Нефтегазоносные бассейны зарубежных стран - М.: Недра, 1990. - 405 с. 294-305

• A. I. Konyuhov, B. Maleki, The Persian Gulf Basin: Geological history, sedimentary formations, and petroleum potential / Lithology and Mineral Resources. July 2006, Volume 41, Issue 4, pp 344–361 doi:10.1134/S0024490206040055 (ing.)
• Richard M. Pollastro, Total Petroleum Systems of the Paleozoic and Jurassic, Greater Ghawar Uplift and Adjoining Provinces of Central Saudi Arabia and Northern Arabian-Persian Gulf / U.S. Geological Survey Bulletin 2202-H, 2003  (ing.)
• "Why So Much Oil in the Middle East?" / GEOEXPRO vol7 no 1 2010: pp 20-28. 10 Feb. 2015  (ing.)
• A Brief Tectonic History of the Arabian basin / Society for Sedimentary Geology  (ing.)