Şəxsiyyət psixologiyası

Şəxsiyyət psixologiyası psixologiyanın elə bir sahəsidir ki, şəxsiyyəti və fərdlər arasındakı fərqlilikləri araşdırır. Şəxsiyyət psixologiyası insanların fərdi olaraq necə fərqləndiklərini psixoloji qüvvələr vasitəsilə göstərməyi hədəfləyir.^[1] Onun diqqət mərkəzində olan sahələr bunlardır:

Şəxsiyyət psixologiyasının diqqət mərkəzində olan sahələr bunlardır:
Şəxsiyyətlərin necə inkişaf etdiyini sənədləşdirmək
Şəxsiyyətin mental proseslərini və bu proseslərin fəaliyyətə necə təsir etdiyini izah etmək
Fərdləri başa düşmək üçün bir çərçivə təqdim etmək ^[2]

"Şəxsiyyət" fərdin sahib olduğu dinamik və təşkilatlanmış xüsusiyyətlər toplusudur ki, bu da onun mühitə, düşüncələrinə, emosiyalarına, motivasiyalarına və müxtəlif vəziyyətlərdəki davranışlarına özünəməxsus təsir göstərir. "Şəxsiyyət" sözü Latın dilindəki "persona" sözündən əmələ gəlib və bu, "mask" mənasını verir.

Şəxsiyyət həmçinin zamanla davamlı olaraq nümayiş olunan düşüncə, duyğu, sosial uyğunlaşma və davranışların nümunələrini əhatə edir və bu, şəxsin gözləntilərinə, özünü qiymətləndirmələrinə, dəyərlərinə və münasibətlərinə güclü təsir göstərir." Şəxsiyyət həmçinin insanların digər insanlara, problemlərə və stressə reaksiyalarını proqnozlaşdırır.^[3]^[4] Gordon Allport (1937) iki əsas şəxsiyyət tədqiqatı metodunu təsvir etmişdir: nomotetik və idioqrafik. Nomotetik psixologiya çoxlu fərqli insanlara tətbiq oluna biləcək ümumi qanunları araşdırır, məsələn, özünü həyata keçirmə prinsipi və ya ekstrovaziya xüsusiyyəti. Idioqrafik psixologiya xüsusi bir fərdin unikal aspektlərini başa düşməyə çalışır.

Şəxsiyyətin tədqiqi psixologiyada geniş və müxtəlif bir tarixə malikdir və çox sayda nəzəri ənənələri əhatə edir. Əsas nəzəriyyələrə disposisional (xüsusiyyət) perspektivi, psixodinamik nəzəriyyə, humanistik nəzəriyyə, bioloji nəzəriyyə, davranışçı nəzəriyyə, evrim nəzəriyyəsi və sosial öyrənmə perspektivi daxildir. Bir çox tədqiqatçı və psixoloq özlərini müəyyən bir nəzəriyyə ilə açıq şəkildə tanıtmırlar və daha çox eklektik yanaşma mənimsəyirlər. Orada həmçinin Şəxsiyyət testinin tətbiqi sahəsinə də böyük diqqət yetirilir. Psixoloji təhsil və təlimdə şəxsiyyətin təbiətinin və onun psixoloji inkişafının öyrənilməsi adətən anormal psixologiya və ya klinik psixologiya kurslarının ilkin şərti kimi nəzərdən keçirilir.

İstinadlar

↑ Friedman, Howard; Schustack, Miriam. Personality: Classic theories and modern research. USA: Pearson. 2016. ISBN 978-0-205-99793-0.
↑ Roberts, Brent W.; Yoon, Hee J. "Personality Psychology". Annual Review of Psychology. 73. January 2022: 489–516. doi:10.1146/annurev-psych-020821-114927 – Annual Reviews vasitəsilə.
↑ Winnie, J.F. & Gittinger, J.W. (1973) An introduction to the personality assessment system. Journal of Clinical Psychology, Monograph Supplement, 38,1=68
↑ Krauskopf, C.J. & Saunders, D.R, (1994) Personality and Ability: The Personality Assessment System. University Press of America, Lanham, Maryland

[1] Friedman, Howard; Schustack, Miriam. Personality: Classic theories and modern research. USA: Pearson. 2016. ISBN 978-0-205-99793-0.

[:0-2] Roberts, Brent W.; Yoon, Hee J. "Personality Psychology". Annual Review of Psychology. 73. January 2022: 489–516. doi:10.1146/annurev-psych-020821-114927 – Annual Reviews vasitəsilə.

[Winnie-3] Winnie, J.F. & Gittinger, J.W. (1973) An introduction to the personality assessment system. Journal of Clinical Psychology, Monograph Supplement, 38,1=68

[4] Krauskopf, C.J. & Saunders, D.R, (1994) Personality and Ability: The Personality Assessment System. University Press of America, Lanham, Maryland

[1]

[2]

[3]

[4]