Şabalıdyarpaq palıd
| Şabalıdyarpaq palıd | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Şabalıdyarpaq palıd |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Təbii yayılması
redaktəŞimali İranda, Gilan, Mazandaran, Xəzər dənizinin cənub sahili boyunca yayılmışdır. Qazıntı halında Naxçıvanın alt və ya orta miosen çöküntülərindən məlumdur.
Botaniki təsviri
redaktəHündürlüyü 40-45 m-ə, gövdəsinin diametri 100-150 sm-ə çatan, çadırabənzər və ya enli-piramidal çətirlidir. Budaqların qabığı boz, gövdənin qabığı isə tünd-boz, uzununa dərin çatlıdır. Zoğları sıx tüklü, tumurcuqları xırda və yumurtavari olub, ucları sivridir. Yarpaqları töküləndir. Yarpağın uzunluğu 19-20 sm, eni 4-8 sm olub, kənarı dişli və ya dilimli, səthi dərivaridir. Üst tərəfi parlaq, tünd yaşıl rəngli, çılpaq, alt tərəfi isə açıq yaşıl rəngli, keçəşəkilli, tüklüdür. Damarları 9-13 cütdür. Çiçəkləri bircinslidir. Erkək çiçəklərin uzunluğu 10 sm-ə qədər olub, sallanmış sırğalarda tək-tək yerləşir. Dişi çiçəkləri 2-3-ü bir yerdə olmaqla saplaq üzərində dəstələrlə yerləşir. Saplağın üzəri sıx tükcüklü, 10 sm uzunluqdadır. Çiçəkyanlığı 4-7 dilimli, erkəkciyi 4-12 ədəddir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, külək vasitəsilə tozlanır. Meyvəsi ləpəli qozadır. Qozası 2,5-3,5 sm uzunluqda olub, uzunsov, tərs-ovalşəkilli, ellips və ya neştərvari, qaidəyə yaxın hissəsi pazaoxşar, yumrulaşmış və ya bir az ürəkvaridir. Qozalar sentyabr-oktyabr aylarında yetişir.
Ekologiyası
redaktəİsti, işıqsevən, torpağın münbitliyinə çox tələbkar, şaxtaya, quraqlığa az davamlıdır.
Azərbaycanda yayılması
redaktəİsmayıllı, Yalama, Quba, Tərtər, Şəmkir, Şamaxı, Bərdə rayonlarında, Talış zonasında təsadüf edilir. Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.
İstifadəsi
redaktəTək əkinlərdə, mebel sənayesində istifadəsi məqsədyönlüdür. Qozasında nişasta, qabığında və yarpaqlarında aşı maddələri, tanninlər vardır.
Ədəbiyyat
redaktə- Деревья и кустарники СССР. т.2. 1951;
- Флора Азербайджана. т.3. 1952;
- Azərbaycanın ağac və kolları. II cild. 1964;
- Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bit¬ki formasiyaları. 1996; *Красная Книга СССР. 1984; Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”. 1989;
- Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
- Azərbaycanın nadir və nəsli kəsilməkdə olan oduncaqlı bitkilərinin in situ və ex situ şəraitində bioekoloji xüsusiyyətlərinin repro¬duk¬siyasının, reproduksiyasının və repatriasiyasının elmi əsasları, b.e.d. alimlik dərəcəsi almaq üçün dissertasiya. Bakı. 2011.
İstinadlar
redaktəAzərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine T.S.Məmmədov