Şabalıdyarpaq palıd

Şabalıdyarpaq palıd
Şabalıdyarpaq palıd
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Fıstıqçiçəklilər Fəsilə: Fıstıqkimilər Yarımfəsilə: Palıdkimilər Cins: Palıd Növ: Şabalıdyarpaq palıd
Beynəlxalq elmi adı
	Quercus castaneifolia C.A.Mey.;
NCBI	453295
EOL	1151722

Şabalıdyarpaq palıd (lat. Quercus castaneifolia) — bitkilər aləminin fıstıqçiçəklilər dəstəsinin fıstıqkimilər fəsiləsinin palıd cinsinə aid bitki növü.

Arealı

Şimali İranda, Gilan, Mazandaran, Xəzər dənizinin cənub sahili boyunca yayılmışdır. Qazıntı halında Naxçıvanın alt və ya orta miosen çöküntülərindən məlumdur.

Botaniki xarakteristikası

Hündürlüyü 40-45 m-ə, gövdəsinin diametri 100-150 sm-ə çatan, çadırabənzər və ya enli-piramidal çətirlidir. Budaqların qabığı boz, gövdənin qabığı isə tünd-boz, uzununa dərin çatlıdır. Zoğları sıx tüklü, tumurcuqları xırda və yumurtavari olub, ucları sivridir. Yarpaqları töküləndir. Yarpağın uzunluğu 19-20 sm, eni 4-8 sm olub, kənarı dişli və ya dilimli, səthi dərivaridir. Üst tərəfi parlaq, tünd yaşıl rəngli, çılpaq, alt tərəfi isə açıq yaşıl rəngli, keçəşəkilli, tüklüdür. Damarları 9-13 cütdür. Çiçəkləri bircinslidir. Erkək çiçəklərin uzunluğu 10 sm-ə qədər olub, sallanmış sırğalarda tək-tək yerləşir. Dişi çiçəkləri 2-3-ü bir yerdə olmaqla saplaq üzərində dəstələrlə yerləşir. Saplağın üzəri sıx tükcüklü, 10 sm uzunluqdadır. Çiçəkyanlığı 4-7 dilimli, erkəkciyi 4-12 ədəddir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, külək vasitəsilə tozlanır. Meyvəsi ləpəli qozadır. Qozası 2,5-3,5 sm uzunluqda olub, uzunsov, tərs-ovalşəkilli, ellips və ya neştərvari, qaidəyə yaxın hissəsi pazaoxşar, yumrulaşmış və ya bir az ürəkvaridir. Qozalar sentyabr-oktyabr aylarında yetişir.

Ekologiyası

İsti, işıqsevən, torpağın münbitliyinə çox tələbkar, şaxtaya, quraqlığa az davamlıdır.

Azərbaycanda yayılması

İsmayıllı, Yalama, Quba, Tərtər, Şəmkir, Şamaxı, Bərdə rayonlarında, Talış zonasında təsadüf edilir. Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.

İstifadəsi

Tək əkinlərdə, mebel sənayesində istifadəsi məqsədyönlüdür. Qozasında nişasta, qabığında və yarpaqlarında aşı maddələri, tanninlər vardır.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Quercus aegilops var. castaneifolia (C.A.Mey.) K.Koch
Quercus castaneifolia subsp. eucastaneifolia A.Camus
Quercus castaneifolia var. typica A.Camus

Heterotipik sinonimləri

Quercus aitchisoniana A.Camus
Quercus castaneifolia subsp. aitchisoniana A.Camus
Quercus castaneifolia var. glabriuscula A.DC.
Quercus castaneifolia subsp. incurvata Djav.-Khoie
Quercus castaneifolia var. minuta Djav.-Khoie
Quercus castaneifolia var. obtusiloba Freyn
Quercus castaneifolia subsp. recurvatus H.Zare & Panahi
Quercus castaneifolia subsp. subrotundata Djav.-Khoie
Quercus castaneifolia subsp. triangularis Djav.-Khoie
Quercus castaneifolia subsp. undulata Djav.-Khoie
Quercus sintenisiana O.Schwarz