Şamaxı tıs-tısı

Şamaxı tıs-tısı (lat. Acantholimon schemachense) — plumbaqokimilər fəsiləsinin tıs-tıs cinsinə aid bitki növü.

Şamaxı tıs-tısı
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Şamaxı tıs-tısı
Beynəlxalq elmi adı
Acantholimon schemachense Grossh., 1932
Şəklin VikiAnbarda axtarışı EOL   5490535

Təbii yayılması

Azərbaycanda təbii halda geniş yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Alçaq koldur. Yastıqcığı çox möhkəm, yarımşarşəkilli, diametri 15-35 sm-dir. Yay yarpaqları açıq göyümtül, çoxsaylı, əhəngli nöqtəli, hamar, üçhissəli, cod, qısa, uzunluğu 5-7 (bəzən 10-15) mm, eni təxminən 1 mm, ucu biz, çılpaq, kənarları xırda tükcüklü, sıx oturandır. Yaz yarpaqları bir az qısa və enlidir. Çiçək saplaqları qısa, təx¬minən yarpaqlardan uzun deyil, əsasən sadə, bəzən az budaqlı, hündürlüyü 2-2,5 sm, çox qısa tükcüklüdür. Çiçəkləri seyrək 1-5 (6) sünbüllərdə yerləşir. Sünbüllərin uzunluğu (9) 10–12 mm, birçiçəklidir. Çiçək altlıqları çılpaqdır. Üst çiçəkaltlığı təxminən iki dəfə içəridəkilərdən qısa, uzunluğu 4–5 mm, uzunsov-yumurtavari, qısa uclu, ensiz haşiyəlidir. İçəri çiçəkaltlıqları təxminən kasacığın borucuğuna bərabər, enli haşiyələnmiş, qısa ucludur. Kasacığın uzunluğu 8-10 (11) mm, qıfşəkillidir. Borucuğun uzunluğu 6–7 mm olub, damarcıqları tükcüklüdür. Borucuğun büküyü ağ, eni təxminən 4 mm, tünd qonur, kənarlarına qədər küt damarcıqlıdır. Çiçək tacı çəhrayıdır. May-iyun aylarında çiçəkləyir. Təbiətdə əsasən toxum vasitəsilə çoxalır.

Ekologiyası

Orta dağ zolağına qədər quru, daşlıq yamaclarda bitir.

Azərbaycanda yayılması

BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Qobustan, Abşeronun rayonlarında aşağı dağ qurşağından orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Quru otlu, daşlı yamaclarda, bəzən də yovşanlı yarımsəhralarda bitir. Abşeronda, Qobustanda rast gəlinir. Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir.

İstifadəsi

Dağlıq sahələrin bərkidilməsində və quraq ərazilərin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilə bilər.