Şeyx Tusi
Şeyx Tusi (fars. شیخ توسی) (tam adı: Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən ət-Tusi (fars. ابوجعفر محمد بن حسن توسی; d. HQ. Ramazan 385/ M. Oktyabr 995, Tus, İran — ö. HQ. 22 Məhərrəm 460/ M. 7 dekabr 1067, Nəcəf, İraq) — fars əsilli islam alimi. HQ. V əsrin Şiə-Cəfəri məzhəbinin məşhur ilahiyyatçı alimi.
Şeyx Tusi | |
---|---|
Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən ət-Tusi | |
![]() | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Tus, İran |
Vəfat tarixi | (72 yaşında) |
Vəfat yeri | Məscidi Tusi, Nəcəf, İraq |
Vətəndaşlığı | |
Milliyyəti | Fars |
Elm sahəsi | İslam |
Elmi rəhbəri | Nəcəf elmi mərkəzi |
Tanınmış yetirmələri |
İshaq b. Bəbaveyh-i Qumi Əbu Səlah-i Xələbi öz oğlu Əbu Əli Tusi və b. |
Tanınır | Şeyx Tusi |
HəyatıRedaktə
Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Həsən ət-Tusi oktyabr 995-ci ildə Tus şəhərində kasıb bir ailədə dünyaya gəlmişdir. 1017/1018-ci ilə qədər bu şəhərdə yaşamışdır. 7 dekabr 1067-ci ildə Nəcəf şəhərində vəfat etmiş və vəsiyyətinə əsasən bu şəhərdəki evində dəfn olunmuşdur. Dəfn olunduğu ev sonradan Tusi məscidi'nə çevrilmişdir.
TəhsiliRedaktə
Tus şəhərində yaşadığı 995–1017/1018-ci illərdə müqəddimə elmlərindən dərs demişdir.[1] Təhsilini davam etdirmək məqsədilə 1017/1018-ci illərdə Bağdada köçmüşdür.[2] 1017/1018–1022/1023-cü illərdə Şeyx Müfiddən dərs alır və müctəhidlik dərəcəsinə çatır. Sonra müəllimi Şeyx Müfidin məsləhəti ilə "Təhzibul Əhkam" əsərini yazır.[3] Bu əsər sonradan Şiə məzhəbinin ən məşhur dörd əsərindən birinə çevrilir.
MüəllimləriRedaktə
TələbələriRedaktə
Bir çox tələbələr yetişdirmişdir. Onlardan bəziləri:
- İshaq ibn Bəbaveyhi Qumi
- Əbu Salehi Xələbi
- oğlu, Əbu Əli Tusi
- Şəhraşubi Mazandarani
- Əbdülcabbar ibn Abdullah əl-Qəməri Razi
- Məhəmməd ibn Həsən Fətal
- Kəraçi
- Hüseyn ibn Fəthi Cürcani
- Cəfər ibn Əli Hüseyni
- Nasir ibn Rza Ələvi və b.
Dini fəaliyyətiRedaktə
1055-ci ildə Səlcuq sultanı Toğrul bəy Bağdada hücum etmişdir. Hücum zamanı bir çox şiə məhəllələri yağmalanmışdır. Şahbur ibn Ərdəşir'in kitabxanası yandırılmışdır. Talan 1059/1060-cı ilərə kimi davam etmişdir. Bu hadisələr zamanı bir neçə dəfə Şeyx Tusinin yazdığı kitablar və kitabxanası şəhər meyanına daşınaraq yandırılmışdır. 1057/1058-ci ildə Tusinin evi də yağmalanmış və bütün əsərləri yandırılmışdır. Bütün bu hadisələrdən sonra Şeyx Tusi Bağdad şəhərindən köçmək qərarına gəlmişdir. 1056/1057-ci ildə Nəcəf şəhərinə köçmüşdür. Nəcəfdə ömrünün qalanını İslamı tədris etməklə keçirmiş və burada hələ də mövcud olan böyük şiə tədris müəssisəsinin əsasını qoymuşdur. [5]
ƏsərləriRedaktə
Şeyx Tusi 51-ə yaxın əsər yazmışdır.
TəfsirRedaktə
- "ət-Tibyan'u fit-Təfsiri'l Quran"
- "əl-Məsailu'd-Dimeşqiyyə fit-Təfsiri'l Quran"
HədisRedaktə
- "Təhzib əl Əhkam"
- "İstibsar"
FiqhiRedaktə
- "ən-Nihayə"
- "əl-Məbsut"
- "əl-İcaz fil Fəraiz"
- "əl-Məsailu'l Xələbiyə fil Fiqh"
- "əl-Məsailu'l Xairiyyə fil Fiqh"
ÜsulRedaktə
- "Hücciyətu'l Əxbar"
KəlamRedaktə
- "Təlxisu'l Şafi"
- "Təmhidu'l Üsul"
- "əl-İqtisad"
- "əl-Firaq beynən-Nəbi vəl İmam"
RicalRedaktə
- "Kitabu'l Ənvar" ("Rical-i Şeyx Tusi")
- "İxtiyaru Marifəti'l Rical"
- "əl-Fihrist"
TarixRedaktə
- "Maqtəlu'l-Hüseyn"
- "Müxtəsaru Əxbar-i Muxtar ibn Əbu Ubeyd əl-Saqafi"
DuaRedaktə
- "Misbahu'l Mütəhəccid"
- "Müxtasaru'l Misbah"