Şimali Qafqaz hunları
Şimali Qafqaz Hunları — Huni, Huni və ya Çuni qədim dövrlərdə Şimali Qafqaz xalqları idi. Onlara bəzən Şimali Qafqaz Hunları deyilir və tez-tez Şərqi Avropaya daxil olan Hunlarla əlaqəli olduqları güman edilir. Bununla birlikdə, huninin etnolinqvistik və coğrafi mənşəyi aydın deyil.
Huni haqqında ilk müasir qeyd Dionisi Periqet və Klavdiy Ptolemey tərəfindən coğrafiyada 2-ci əsrdə, Xəzər dənizinin yaxınlığında yaşadıqları söyləndikdə verilə bilər. Aqafanqelos, 227-ci ildə Hunların Qafqaz xalqları arasında yaşadıqlarını və İran Hunlarının qohumları olduqlarını iddia edir.
535 və ya 537-ci illərdə yepiskop Kardostun başçılıq etdiyi bir erməni missioner qrupu Şimali Qafqaz Hunlarının çoxunu vəftiz etdi. Bu hadisəni bildirən Suriya dilli bir mənbə də Hun dili üçün bir yazı sisteminin hazırlandığını göstərir.[1]
Hunların eramızın 6-cı əsrində Dağıstanda bir dövlət qurduqlarını söyləyirlər. Bunun səbəbi Qafqazın çoxsaylı yerli xalqları ola bilər.
682-ci ildə Qafqaz Albaniyası yepiskopu İsrail, Qafqaz Hunlarının hökmdarı Alp İlutuerin xristianlığı qəbul etməsi üçün uğursuz bir heyətə rəhbərlik etdi. İluetuerin Xəzərin Elteber ("müştəri-hökmdar") titulunu təhrif etdiyi və bu xalqın VII əsrin ortalarından sonuna qədər Xəzər hökmdarlarına itaət etdiyi irəli sürüldü. Onlar tez -tez dövrün xilafətinə, xüsusən də xilafətə qarşı olan müxtəlif savaşlarında xəzərlərlə müttəfiq olaraq təsvir edilir. VIII əsrin əvvəllərindən sonrakı taleyi haqqında çox az şey məlumdur. Çox güman ki, Xəzər Xaqanlığının bir hissəsi oldular. Ancaq ola da bilsin ki, onlar bir neçə əsr, bəlkə də XI əsrə qədər bu və ya digər şəkildə mövcud olmuşlar.
Hunların Jidan dövləti erkən feodal Kumıkskiy dövləti idi [2]