Şurəvi
Şurəvi (fars. شوروی "sovetsi", ərəb. شورى dilindən [Şura] "совет"[1]) — Əfqanıstanda SSRİ-dən olan sakinlər üçün istifadə olunan tarixi ad.
Tarix redaktə
1956-cı ildən Əfqanıstanda çoxlu sayda işləyən sovet mülki və hərbi mütəxəssislərinin əfqan adından götürülüb.
Şurəvi anlayışının sovet hakimiyyəti ilə əlaqəsi hələ 1920-ci ildə, Buxara Xalq Sovet Respublikası qurulanda meydana gəlir (tac. Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро).
Əvvəlcə 1950-ci illərin ikinci yarısında sovet-əfqanıstan əməkdaşlığının intensivləşməsi ilə bu söz neytral mənada işlənmiş və heç bir təhqiramiz məna daşımamışdır. Üstəlik Əfqanıstanın Sovet İttifaqı ilə əməkdaşlığının vacibliyini vurğulamaq üçün hətta rəsmi səviyyədə də istifadə olunmuşdur: xüsusən sovet qonaqlarına ünvanlanan ümumi istifadə edilən "Şuravi — xub astı" qarşılanması[2] və digər qarşılanmalar[3]. Bu söz 1970–1980-ci illərin sonunda mənfi məna kəsb etməyə başlayır. Sovet qoşunlarının Əfqanıstana daxil olmasından sonra vətəndaş müharibəsi vəziyyətinə çevrilən uzunmüddətli daxili siyasi böhran zamanı bu söz əvvəlcə əfqanlar arasında, sonralar isə Əfqanıstan müharibəsi veteranları arasında avtoetnonim kimi ("Biz Şuraviyik") geniş yayılmışdır.
Mədəniyyətdə redaktə
Şurəvilər, Əfqanıstanda döyüşmüş sovet əsgərləri haqqında filmlər çəkilmiş, mahnılar, kitablar yazılmış, vətənpərvərlik klubları tərəfindən muzeylər qurulmuşdur[4].
- Yuri Şkitun, "Kaskad" qrupu — "Vivat, şuravi!"
- Aleksandr Rosenbaum — "Karvan" (Karvan… Mushat onlara şuravini öldürməyi buyurur).
- Artur Sayanov — "Hərbi Pilot (Helikopter Pilotu)" (Yalnız burada məni federal adlandırırlar, çayın o tayında mənə şuravi deyirdilər…).
- "Şuravi" 1988-ci ildə Sergey Nilov tərəfindən çəkilmiş sovet filmidir[5].
- "Mavi Berelilər" qrupu — "Müharibə bitdi" albomu, "Mavi çay" mahnısı (Yaxşı, şuravi, sən bizə ələ keçdin!)
Toponimikada redaktə
Penza vilayətinin Bessonovski rayonunun Çemodanovka kəndində Şurəvi küçəsi var. Bu ad Əfqanıstandakı döyüş əməliyyatlarının Penza veteranlarının təşəbbüsü ilə ortaya çıxıb.
İstinadlar redaktə
- ↑ Khaled Ahmed WORD FOR WORD: Idea of ‘shura’ and beehive Arxivləşdirilib 2012-07-31 at Archive.today // Daily Times, March 19, 2006
- ↑ журнал "Радуга", 1975 год, журнал "Простор", 1968 год
- ↑ журнал "Международная жизнь", 1970 год,"От Амуда до Гиндукуша", 1970.
- ↑ Музей "Шурави" Arxivləşdirilib 2009-02-23 at the Wayback Machine, г. Екатеринбург, открыт 30 октября 1991 г.
- ↑ "Şurəvi"[ölü keçid] (1988, rej. S. Nilov)