Əşya hüququ

Əşya hüququ — Mülki hüququn bir sahəsidir və ümumiyyətlə Mülki Məcəllənin 4-cü kitabında tənzimlənir. İnsanların əşyalar üzərində mütləq hüquqlarını (əşya hüquqlarını) tənzimləyir. Əşya müstəqil obyekt kimi maddi varlıqdır.

Mülkiyyət hüququ mallar üzərində ən geniş və qeyri-məhdud real hüquqdur. Məhdud daşınmaz hüquqlar servitut hüququ, girov hüququ və daşınmaz əmlakdan yaranan hüquqlardır. Şəxsi servitutlar uzufrukt, tikinti hüququ və yaşayış hüququdur. Digər əmlak hüquqlar borclunun və ya üçüncü şəxslərin əmlakı üzərində girov hüququdur və daşınmaz/daşınar kimi ikiyə bölünür. İpoteka daşınmaz əmlakın girovuna daxildir.

Mallar üzərində hüquqlar sahiblik və torpaq reyestri anlayışları ilə izah olunur. Sahiblik, insanın əşyalar üzərində onun sahib olmaq iradəsinə əsaslanan əməliyyat hökmranlığıdır. Torpaq reyestri mallar (daşınmaz) üzərində daşınmaz hüquqların (qeydiyyat, annotasiya kimi qeydə alınmış) münasibətlərini göstərən rəsmi reyestrdir. Kadastr adlı ölçmə sistemi ilə daşınmaz əmlaklar bu reyestrdə qeyd olunur. Hər bir daşınmaz əmlakın (torpaq sahəsi) reyestrdə bir səhifəsi var. Əməliyyatlar bu səhifədə işlənir və qeydiyyata alınır. Alqı-satqı, köçürmə və ipoteka əməliyyatlarını torpaq reyestri müdiri həyata keçirir və onları səhifədə nümayiş etdirir. Torpaq sahələri reyestrdə ya bağlama, ya da kondominium kimi qeyd olunur. Bir qayda olaraq, daşınan əşyalar üçün reyestr yoxdur. Lakin bəzi müstəsna hallarda reyestr qeydlərinin olduğunu söyləmək olar. Məsələn, gəmilər mülki qanun mənasında daşınardır və onlar üçün xüsusi reyestr aparılır.