Əkizlər paradoksu

Əkizlər paradoksu — xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi çərçivəsində müzakirə olunan nəzəriyyə. Bu paradoks zamanın nisbi olduğunu göstərmək üçün Albert Eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinin nəticələrindən istifadə edir. Paradoksa görə, hərəkət edən müşahidəçi üçün zaman yavaş keçdiyinə görə, iki əkizdən biri kosmik səyahətə çıxarsa, o, digər əkizindən daha az yaşlanır.^[2]^[3]^[4]^[5]

Təsviri

İki əkiz qardaşdan biri Yer planetində qalır (yerli əkiz), digəri isə yüksək sürətlə kosmik səyahətə çıxır (səyyah əkiz). Səyyah əkiz işığın sürətinə yaxın bir sürətlə uzaq bir planetə gedir və sonra geri qayıdır. Eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsində zaman genişlənməsi effektinə görə, səyyah əkiz üçün kosmik gəmidə zaman daha yavaş axır. Yer planetində qalan yerli əkiz isə adi vaxt axışını müşahidə edir. Nəticədə, səyahətçi əkiz geri döndüyü zaman onun daha az yaşandığı görünür.^[6]^[7]

Xüsusi nisbilik nəzəriyyəsinə görə, hərəkət nisbidir və səyyah əkiz tərəfdən baxıldıqda, yerli əkiz də hərəkətdə görünür. Bu vəziyyətdə, hansı əkizin daha az yaşlandığını müəyyən etmək ziddiyətli görünür. Səyyah əkizin hərəkəti simmetrik deyil, səyyah əkiz kosmik gəmi ilə səyahət edərkən sürətlənmə və yavaşlama mərhələlərindən keçir. Yer planetində qalan əkiz hər zaman eyni istinad sistemində qalır. Bu fərq səbəbindən, səyahətçi əkiz daha az yaşlanır.^[8]

Əkizlər paradoksu nəzəri bir ssenari olsa da, onun əsasında duran zaman genişlənməsi prinsipi eksperimental olaraq təsdiqlənmişdir. Məsələn, atom saatları ilə aparılan təcrübələrdə yüksək sürətlə hərəkət edən təyyarələrdəki saatların yer üzündəki saatlara nisbətən daha yavaş irəlilədiyi müşahidə edilmişdir. Kosmik şüalanma ilə yüksək sürətlə hərəkət edən hissəciklərin ömrünün yavaşladığı qeydə alınmışdır.^[9]

İstinadlar

↑ "Astronaut Scott Kelly will return from a year in space both older and younger than his twin brother". 2015-03-15. 2024-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-15.
↑ Crowell, Benjamin. The Modern Revolution in Physics (illustrated). Light and Matter. 2000. səh. 23. ISBN 978-0-9704670-6-5. Extract of page 23
↑ Serway, Raymond A.; Moses, Clement J.; Moyer, Curt A. Modern Physics (3rd). Cengage Learning. 2004. səh. 21. ISBN 978-1-111-79437-8. Extract of page 21
↑ D'Auria, Riccardo; Trigiante, Mario. From Special Relativity to Feynman Diagrams: A Course of Theoretical Particle Physics for Beginners (illustrated). Springer Science & Business Media. 2011. səh. 541. ISBN 978-88-470-1504-3. Extract of page 541
↑ Ohanian, Hans C.; Ruffini, Remo. Gravitation and Spacetime (3rd). Cambridge University Press. 2013. səh. 176. ISBN 978-1-139-61954-7. Extract of page 176
↑ Hawley, John F.; Holcomb, Katherine A. Foundations of Modern Cosmology (illustrated). Oxford University Press. 2005. səh. 203. ISBN 978-0-19-853096-1. Extract of page 203
↑ Max Jammer. Concepts of Simultaneity: From Antiquity to Einstein and Beyond. The Johns Hopkins University Press. 2006. səh. 165. ISBN 0-8018-8422-5.
↑ "How does relativity theory resolve the Twin Paradox?". Scientific American.
↑ John Simonetti. "Frequently Asked Questions About Special Relativity - The Twin Paradox". Virginia Tech Physics. İstifadə tarixi: 2020-05-25.

Əlavə ədəbiyyat

Wolfgang Rindler. Time dilation // Relativity: Special, General, and Cosmological. Oxford University Press. 2006. səh. 43. ISBN 0-19-856731-6.
John A Peacock. Cosmological Physics. Cambridge University Press. 2001. səh. 8. ISBN 0-521-42270-1.
Silvio Bonometto; Vittorio Gorini; Ugo Moschella. Modern Cosmology. CRC Press. 2002. səh. 12. ISBN 0-7503-0810-9.
Patrick Cornille. Advanced Electromagnetism and Vacuum Physics. World Scientific. 2003. səh. 180. ISBN 981-238-367-0.

Xarici ke, idl'r

Twin Paradox overview Arxivləşdirilib 24 sentyabr 2015 at the Wayback Machine in the Usenet Physics FAQ
The twin paradox: Is the symmetry of time dilation paradoxical? From Einsteinlight: Relativity in animations and film clips.
FLASH Animations: from John de Pillis. (Scene 1): "View" from the Earth twin's point of view. (Scene 2): "View" from the traveling twin's point of view.
Relativity Science Calculator — Twin Clock Paradox

[Lichfield_2015-1] "Astronaut Scott Kelly will return from a year in space both older and younger than his twin brother". 2015-03-15. 2024-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-15.

[2] Crowell, Benjamin. The Modern Revolution in Physics (illustrated). Light and Matter. 2000. səh. 23. ISBN 978-0-9704670-6-5. Extract of page 23

[3] Serway, Raymond A.; Moses, Clement J.; Moyer, Curt A. Modern Physics (3rd). Cengage Learning. 2004. səh. 21. ISBN 978-1-111-79437-8. Extract of page 21

[4] D'Auria, Riccardo; Trigiante, Mario. From Special Relativity to Feynman Diagrams: A Course of Theoretical Particle Physics for Beginners (illustrated). Springer Science & Business Media. 2011. səh. 541. ISBN 978-88-470-1504-3. Extract of page 541

[5] Ohanian, Hans C.; Ruffini, Remo. Gravitation and Spacetime (3rd). Cambridge University Press. 2013. səh. 176. ISBN 978-1-139-61954-7. Extract of page 176

[6] Hawley, John F.; Holcomb, Katherine A. Foundations of Modern Cosmology (illustrated). Oxford University Press. 2005. səh. 203. ISBN 978-0-19-853096-1. Extract of page 203

[Jammer-7] Max Jammer. Concepts of Simultaneity: From Antiquity to Einstein and Beyond. The Johns Hopkins University Press. 2006. səh. 165. ISBN 0-8018-8422-5.

[8] "How does relativity theory resolve the Twin Paradox?". Scientific American.

[9] John Simonetti. "Frequently Asked Questions About Special Relativity - The Twin Paradox". Virginia Tech Physics. İstifadə tarixi: 2020-05-25.

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]