Əmək məhsuldarlığı

Əmək məhsuldarlığı — əməyin səmərəliliyini xarakterizə edən göstərici.

Əmək məhsuldarlığı bir işçinin vaxt vahidində istehsal etdiyi məhsulların sayı ilə ölçülür. Tərs dəyər — əmək intensivliyi — istehsal vahidinə sərf olunan vaxtın miqdarı ilə ölçülür. Tipik olaraq, iqtisadi statistikada əmək məhsuldarlığı faktiki əmək məhsuldarlığına aiddir, lakin iqtisadi kibernetikada, xüsusən də Stefford Birin həyat qabiliyyətli sistemlər modelində faktiki və potensial əmək məhsuldarlığı anlayışları təqdim olunur. Müəssisədə dövriyyə vəsaitlərinin istifadəsinin ən mühüm göstəriciləri dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyəsi və bir dövriyyənin vaxtı ilə bağlı normativlərdir. Dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyəsinin sürətləndirilməsi şirkətin dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyədən azad edilməsinə gətirib çıxarır. Əksinə, dövriyyənin ləngiməsi müəssisənin dövriyyə vəsaitlərinə tələbatının artmasına səbəb olur. Dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyəsinin sürətləndirilməsinə aşağıdakı amillərdən istifadə etməklə nail olmaq olar: dövriyyə vəsaitlərinin artım tempi ilə müqayisədə satış həcmlərinin daha sürətli artım tempi; təchizat və satış sisteminin təkmilləşdirilməsi; məhsulların material və enerji intensivliyinin azaldılması; məhsulun keyfiyyətinin və rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi; istehsal tsiklinin müddətinin azaldılması və s.Əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi məhsul vahidinin istehsalına və ya vaxt vahidinə əlavə istehsal edilmiş məhsulun miqdarına əmək məsrəflərinə (iş vaxtına) qənaət deməkdir ki, bu da əmək məhsuldarlığının artmasına birbaşa təsir göstərir. istehsalın səmərəliliyi, çünki bir halda cari istehsal xərcləri “Əsas istehsalat işçilərinin əmək haqqı” maddəsi üzrə azaldılmış istehsal vahidləri, digərində isə vaxt vahidi üçün daha çox məhsul istehsal olunur.

Faktiki əmək məhsuldarlığı

İqtisadi kibernetikada əmək məhsuldarlığının üç göstəricisi

Faktiki əmək məhsuldarlığı (məhsuldarlığı) əmək intensivliyi ilə tərs mütənasibdir və düsturdan istifadə edərək birbaşa müşahidə olunan məlumatlar əsasında müəyyən edilir:

$P_{fact}={Q_{fact} \over t_{fact}}$

burada $Q_{fact}$ — verilmiş məhsul növünün ölçü vahidlərində faktiki çıxışdır, $t_{fact}$ — zaman vahidlərində canlı əməyin faktiki dəyəridir.

Mövcud əmək məhsuldarlığı

Mövcud əmək məhsuldarlığı — bütün dayanma müddətləri və gecikmələr sıfıra endirildikdə, mövcud şəraitdə (məsələn, mövcud materiallardan mövcud avadanlıqda) nə qədər məhsul istehsal oluna biləcəyini göstərən hesablanmış dəyərdir. Mövcud əmək məhsuldarlığı düsturla müəyyən edilir:

$P_{cap}={Q_{cap} \over t_{cap}}$

burada $Q_{cap}$ — cari şəraitdə verilmiş məhsul növünün ölçü vahidlərində əldə edilə bilən maksimum istehsal məhsuludur (pul çıxışı), $t_{cap}$ — cari şəraitdə minimum tələb olunan yaşayış xərcləri vaxt vahidlərində əmək (pul əmək intensivliyi).