Əməliyyat riski

Əməliyyat riski (ing. operational risk) — qüsurlu və ya uğursuz prosedurlar, qaydalar, texnologiyalar və ya biznesin düzgün işləməsinə mane olan hadisələr səbəbindən itkilərin baş vermə ehtimalına aiddir. Əməliyyat riski, işçilər tərəfindən edilən səhvlər, fırıldaqçılıq kimi cinayət əməlləri və fiziki hadisələr kimi amillərlə tətiklənə bilər. Əməliyyat riskinin idarə edilməsi prosesi əməliyyat riskinin idarə edilməsi kimi tanınır. Avropa Ödəniş qabiliyyəti II Direktivi ilə müəyyən edilmiş və Bazel II qaydalarına əsaslanan əməliyyat riski şirkət daxilində səhv gedən şeylər (proseslər, insanlar, sistemlər kimi) və ya gözləniləndən fərqli olan xarici hadisələr səbəbindən itki şansıdır.

Əməliyyat riskinin həcmi genişdir və fırıldaqçılıq, təhlükəsizlik, məxfiliyin qorunması, hüquqi narahatlıqlar, fiziki pozuntular (infrastrukturun dayandırılması kimi) və ətraf mühit təhlükələri kimi əlavə risk kateqoriyalarını əhatə edə bilər. Eyni şəkildə, əməliyyat riskləri müştəri məmnuniyyətinə, nüfuzuna, səhmdar dəyərinə təsir edərək və eyni zamanda biznes qeyri-müəyyənliyini gücləndirərək geniş təsirlərə malik ola bilər.

Bazel I-də əməliyyat riski mənfi şəkildə müəyyən edilmişdir: o, bazar riski və ya kredit riski kateqoriyalarına aid olmayan bütün riskləri əhatə edirdi. Buna görə də bəzi banklar əməliyyat riski terminini qeyri-maliyyə riskləri ilə sinonim kimi istifadə edirlər. 2014-cü ilin oktyabr ayında Bank Nəzarəti üzrə Bazel Komitəsi əməliyyat riski kapitalı üçün çərçivəni yenidən nəzərdən keçirmək təklifini irəli sürdü. Bu təklif mövcud əsas göstərici yanaşmasını və əməliyyat risk kapitalının hesablanması üçün standartlaşdırılmış yanaşmanı əvəz etmək üçün nəzərdə tutulmuş yeni standartlaşdırılmış yanaşma təqdim etdi.

Digər risklərdən fərqli olaraq (məsələn, kredit riski, bazar riski, sığorta riski) əməliyyat riskləri adətən könüllü olaraq baş vermir və gəlirə əsaslanmır. Üstəlik, onlar şaxələndirilə bilməz və ixtisar edilə bilməz. Bu o deməkdir ki, insanlar, sistemlər və proseslər natamam qaldıqca əməliyyat riski tam aradan qaldırıla bilməz Bununla belə, əməliyyat riski hələ də riskə dözümlülük kimi tanınan müəyyən məqbul risk səviyyəsi daxilində itkiləri məhdudlaşdıran şəkildə idarə oluna bilər. Bu, təkmilləşdirmə xərcləri ilə gözlənilən üstünlüklər arasında tarazlığın tapılmasını nəzərdə tutur. Qloballaşma, internet və sosial medianın böyüməsi və qlobal miqyasda gücləndirilmiş korporativ məsuliyyət üçün artan tələblər kimi daha geniş tendensiyalar risklərin effektiv idarə edilməsinin zəruriliyini vurğulayır.

Beləliklə, əməliyyat risklərinin idarə edilməsi risklərin idarə edilməsi daxilində ixtisaslaşmış bir fəndir. Bu, müxtəlif əməliyyat risklərinin qəbulu, azaldılması və ya qarşısının alınması ilə nəticələnən risklərin qiymətləndirilməsi, qərar qəbul edilməsi və risk nəzarətinin həyata keçirilməsinin davamlı prosesini təşkil edir. ORM keyfiyyətin idarə edilməsi və daxili audit funksiyası ilə bir qədər üst-üstə düşür.