Əmirçoban Ağayev

Əmirçoban Nəsir oğlu Ağayev (10 oktyabr 1940 – 26 oktyabr 2016) — kimyaçı alim, professor, texnika üzrə elmlər doktoru.

Ağayev Əmirçoban
Əmirçoban Nəsir oğlu Ağayev
Doğum tarixi	10 oktyabr 1940
Doğum yeri	Ağyazı, Xaçmaz rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vəfat tarixi	26 oktyabr 2016 (76 yaşında)
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Elm sahəsi	kimya
Elmi dərəcəsi	texnika üzrə elmlər doktoru
Elmi adı	professor
İş yeri	Aşqarlar Kimyası İnstitutunda laboratoriya müdiri
ica.az

Həyatı

Əmirçoban Ağayev 1940-cı il oktyabrın 10–da Xaçmaz rayonunun Ağyazı kəndində anadan olub. 1957-ci ildə Xaçmaz şəhər orta məktəbini bitirdikdən sonra, 1960-cı ilə kimi Ağyazı-buduq kənd kitabxanasının müdiri, sonra isə kolxozda hesabçı vəzifəsində çalışmış dı. 1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) kimya fakultəsinə daxil olmuş və 1965-ci ildə oranı fərglənmə diploma ilə bitirmiş, Kimya fakultəsi Elmi şurasının qərarı ilə üzvi kimya kafedrasında təhsilini davam etdirmək üçün Universitetdə saxlanılmışdır. O, öz fəaliyyətinə 1965-ci ildə BDU-nun üzvi kimya fakultəsinin aspirant kimi başlamış, dissertasiya işini akademik Ə. Quliyevin rəhbərliyi altında Aşqaqrlar Kimyası İnstitutunda yerinə yetirmişdir. 1968-ci ildə aspiranturada təhsilini bitirdikdən sonra Aşqaqrlar Kimyası İnstitutunda "Sulfonat aşqarları və yağlayıcı-soyuducu mayelər" laboratoriyasına (indiki "Motor yağlarına yuyucu-dispersləşdirici aşqarlar" laboratoriyası) böyük mühəndis vəzifəsinə işə qəbul edilmişdir. 1971–1974-cü illər həmin laboratoriyada kiçik elmi işçi. 1974–1988-ci illər böyük elmi işçi vəzifəsində çalışmış, 1988-ci ildən 26 oktyabr 2016-cı ilə kimi – ömrünün sonunadək həmin laboratoriyaya rəhbərlik etmişdir. 1971-ci ildə "Neft kimyası" ixtisası üzrə namizədlik, 1991-ci ildə doktorluq dissertasiyaları müdafiə edərək kimya elmıəri namizədi və texnika elmləri doktoru alimlik dərəcələrini, 2010-cu ildə isə "Neft kimyası" ixtisası üzrə professor elmi adını almışdır.Əmirçoban Ağayev 2016-cı ildə vəfat etmişdir.

Elmi fəaliyyəti

Əmirçoban Ağayevin elmi tədqiqatlarının əsas istiqamətini mühərrik yağlarına sulfonat tipli yuyucu-dispersləşdirici aşqarların sintezi, onların istehsal texnologiyalarının işlənib hazırlanması və tətbiqi sahəsində geniş tədqiqatlar təşkil etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə mineral yağlar, sintetik alkilaromatik birləşmələr və yarısintetik xammallar əsasında xarıcı analoqlardan geri qalmayan, yüksək təsir effektinə malik bir sıra aşqarların istehsal texnologiyaları və onlardan istifadə etməklə müxtəlif təinatlı mühərriklər üçün bir sıra yağ kompozisiyaları işlənib hazırlanmışdır. O, istehsalatda tətbiq edilmiş СБ-3у aşqarının, xüsusi təinatlı mühərriklərdə istifadə edilən М-16 ИХП-4 yağ kompozisiyasının və Azerol-3, Azerol-5 yağlayıcı-soyuducu maye kompozisiyalarının müəlliflərindən biridir. Son illər modifikasiya edilmiş çoxfunksiyalı yuyucu-dispersləşdirici aşqarların sintezi üçün orijinal, ekoloji cəhətdən təmiz istehsal texnologiyalarının işlənib hazırlanmısı və aşqarların kimyəvi quruluşları ilə təsir effektivlikləri arasındaki qanunauyğunluqların araşdırılması sahəsində apardığı fundamental tədqiqat işləri xüsusiylə böyük maraq kəsb edir.

Elmi əsərləri

Əmirçoban Ağayev 230 elmi əsərin, o cümlədən 1 monoqrafiya, 29 müəlliflik şəhadətnaməsi, 19 patent, 95 məqalə və 87 tezisın müəllifidir.

Kitabları

Садыхов К.И., Агаев А.Н., ″Сульфонатные присадки к смазочным маслам", Баку "Элм" 1982,125 с;

Elmi məqalələri

• Агаев.А.Н.,Агаева.З.Р.,Зейналов.С.Д.Изучение влияния серо и азотсодер- жащих соединений на коррозионный и механический износ конструкционных сталей. // Azərbaycan Neft Təsərrüfatı, 2007, № 4, s. 90–93
• Агаев.А.Н .,Велиева.С.М., Кулaлиев. И.Д. Многофункциональные присадки к смазочным маслам. // Азербайджанское нефтяное хозяйство, 2007 № 7 с.64–66.
• Ağayev. Ə.N., Vəliyeva. S.M. Müxtəlif quruluşlu sulfonat aşqarlarının sintezi və tədqiqi. // Азербайджанское нефтяное хозяйство. 2008, № 4, с. 50–54.
• Ağayev.Ə.N.,Fərzəliyev.V.M.,Zeynalova.N.N.,Güləliyev.İ.C.Bisalkilfenollarin sulfometilləşməsi məhsulları əsasında kalsium sulfonatların sintezi və onların sürtkü yağlarında çoxfunksiyalı aşqar kimi tədqiqi. // "AMEA Məruzələr"jurnalı. 2008. LXİV. № 5, s. 44–50
• Агаев.А.Н.,Велиева.С.М.,Кулалиев.И.Д.,Зейналова.Н.Н. Гидроксиалкилбензилсульфонаты как многофункциональные присадки к смазочным маслам.// Журнал прикладной химии, 2009.т.82.Вып.11. с.1926–1928.
• Агаев.А.Н.,ВелиеваС.М.,КулалиевИ.Д.,ГасановаС.А.,Синтез маслораствори- мых многофункциональных сульфонатных присадок на основе низкомолекулярных алкилфенолов. // Журнал Прикладной Химии. 2012, т.85. Вып.1, с.89–92.
• Агаев.А.Н., Велиева.С.М., Кулалиев И.Д., Зейналовa.Н.Н. Получение и исследование в качестве присадок к смазочным маслам тио-бис-гидроксиалкилбензилсульфонатов // Химия технология топлив и масел. 2012, № 3 с. 33–35
• Агаев.А.Н.,ВелиеваС.М.,Кулалиев.И.Д. Модифицированные сульфонатные присадки к смазочным маслам. //Нефтепереработка и Нефтехимия.2014. № 2, с.34–35
• Агаев.А.Н.,ВелиеваС.М.,Кулалиев.И.Д.,ЗейналовaН.Н. Гидроксиалкилбензилсульфонаты как многофункциональные присадки к смазочным маслам и ингибиторы коррозии металлов. //"Технологии нефти и газа " 2016, № 5.с.16–19.
• Aгаев А.Н.,Велиева С.М., Гасанова С.А., Аскерова Х.А., Салманова К.А. Многофункциональные полусинтетические присадки сульфонатного типа к смазочным маслам.// Нефтепереработка и Нефтехимия. 2017, № 3. С.38–40

Müəllif şəhadətnamələri

• Способ получения сульфонатной присадки к смазочным маслам.// Авторское свидетельство СССР, № 759577, Б.И.№ 32,1980, Кулиев А.М.. Садыхов К.И., Aгаев А.Н, Магеррамова З.А, Кулалиев И.Д.
• Смазочная композиция.// Авторское свидетельство СССР, № 226837,1985г, Садыхов К.И, Зейналова.Г.А, Кулалиев И.Д, Гасанова С.А, Абдуллаев С.М
• Способ получения сульфонатной присадки к смазочным маслам. Авторское свидетельство СССР № 1178090, 1985г.(не публикуется) Садыхов К.И , Агаев А.Н, Велиева С.М.
• Способ получения сульфонатной присадки к смазочным маслам. Авторское свидетельство СССР№ 1277580,1985 (не публикуется) Садыхов К.И , Агаев А.Н, Велиева С.М.
• Смазочная композиция для двигателей внутреннего сгорания. // Авторское свидетельство СССР, № 326952.1991г. Садыхов К.И, Фарзалиев В.М, Мустафаев Н.П, Кулиев М.Г, Асадов Ф.М, Кулалиев И.Д
• Способ получения сульфонатной присадки к смазочным маслам. Авторское свидетельство СССР № 1764316 ,1991г (не публикуется) Садыхов К.И, Агаев А.Н, Велиева С.М, Багирова С.А.

Patentləri

• Yağlayıcı kompozisiya.// Azərbaycan Respublikası Patenti №İ00171996, Sadıxov K.İ, Ağayev Ə.N., Cavadova H.A., Quliyeva M.Q., Güləliyev İ.C.
• Моторные масла для судовых и стационарных дизелей. // Azərbaycan Respublikası Patenti № İ 2006 0084, Агаев А.Н., Cадыхов К.И., Фарзалиев В.М, Джавадова А.А, Велиева С.М. Кулалиев И.Д.
• Sürkü yağlarına sulfonat aşqarının alınma üsulu.// Azərbaycan Respublikası Patenti № İ 2009 0205, Fərzəliyev V.M, Ağayev Ə.N., Vəliyeva S.M, Güləliyev İ.C, Zeynalova N N, Şiriyeva İ.Ə
• Konservasiya yağlarına inhibirləşmə komponentin alınma üsulu.// Azərbaycan Respublikası Patenti № İ 2012 0103, Sadıxov K.İ, Güləliyev İ.C, Ağayeva Z.R, Zeynalova N N, Soltanova Z.Q, Şiriyeva İ.Ə
• Способ получения сульфонатной присадки к смазочным маслам.// Azərbaycan Respublikası Patenti № İ 2014 0065, Агаев.А.Н., Велиева С.М, Кулалиев И.Д, Зейналова.Н.Н и.др

Beynəlxalq konfranslarda iştirakı

• Синтез и исследование защитных свойств продуктов на основе отходов производства. Международный симпозиум "Проблемы экологии в нефтепереработке и нефтехимии, Экология 95.Тезисы докладов, Уфа,1995,с.51 Садыхов К.И., Агаев А.Н., Велиева С.М., Агаева З.Р
• Ингибитор коррозии стали сульфонатного типа на базе конденсированного нонилфенола. Тезисы докладов IV Международного Бакинского Конгресса Энергия.Экология .Экономика.Баку 23–26 сентября 1997 Баку 1997,с.142–144. Садыхов К.И., Агаев А.Н., Велиева С.М., Агаева З.Р
• Бисалкилфенолсульфамиды как многофункциональные присадки к смазочным маслам. Азербайджанско-башкирский семинар по проблеме получения новых активных добавок и присадок к топливам и маслам. Тезисы докладов ,Уфа-Баку,1999,с.46. Садыхов К.И., Агаев А.Н., Велиева С.М
• Цеолитсодержащие катализаторы в экологически чистом производстве сульфонатных присадок к смазочным маслам. Материалы азербайджано – российского симпозиума " Катализ в решении проблем нефтехими и нефтепереработки". Баку, 2010, с.216–217. Магеррамов А.М., Садыхов К.И., Агаев А.Н., Магеррамов М.Н., Лютфалиев Ф.Г., Велиева С.М
• Разработка экологически чистой технологии производства многофункциональных присадок сульфонатного типа. Тезисы докладов ХХIII Международной научно-технической Конференции "Химические реактивы, реагенты и процессы малотоннажной химии "Реактив-2010" Минск, 27–29 Октября 2010, с.123, Велиева С.М, Кулалиев И.Д., ЗейналовaН.Н
• Малоотходный процесс получения салицилатно-сульфонатных присад. XXVІІ Международная научно-техническая конференция "Химические реактивы, реагенты и процессы малотоннажной химии" Сборник тезисов 2013 г. Иркутск, 21–24 октября 2013г, с.81. Агаев А.Н., Кулалиев И.Д., Зейналовa Н.Н
• Многофункциональные беззольные присадки к смазочным маслам. Akad. Ə.Quliyev adına Aşqarlar Kimyası İnstitutunun yaradılmasının 50- ilinə həsr olunmuş " Sürtkü materialları, yanacağlar, xüsusi mayelər, aşqar və reagentlər " elmi konfransın tezisləri, Baki, 2015, s.16. Агаев А.Н., Кулалиев И.Д., Велиева С.М., Гасанова С.А

Dissertantlara elmi rəhbərlik və opponent

Əmirçoban Ağayevin yüksək ixtisaslı elmi kadrların hazırlanması sahəsindədə xidmətləri olub. Onun rəhbərliyi ilə 5 fəlsəfə doktoru hazırlanmışdır.

• Zərifə Abbas qızı Məhərrəmova. Получение, исследование и разработка технологии сульфонатных присадок из масел перспективны бакинских нефтяных масел. Химия нефти и нефтехимический синтез 02.00.13–1983.
• Səadət Mövsüm qızı Vəliyeva. Синтез, исследование и разработки технологии получения судьфонатных присадок на основе синтетических алкилароматических соединений. Химия нефти и нефтехимический синтез 02.00.13–1984.
• İkrəm Cənnətəli oğlu Güləliyev. Разработка технологии получения сульфонатных присадок на основе различного углеводородного сырья. Нефтехимия — 02.00–13- 1993
• Zülfüqar Cəmil oğlu İbrahimov. Синтез и исследование Бисалкиларилсульфонатов в качестве присадок к смазочным маслам. Нефтехимия- 02.00.13 – 1993
• Fəridə Mustafa qızı Muradova. Синтез алкилфенолсульфонатов с различной структурой и исследование их в качестве многофункциональных присадок к смазочным маслам. Нефтехимия – 02.00.13–2008

Mənbə

• AMEA-nın rəsmi saytında professor Əmirçoban Ağayev haqqında məlumat
• A.Məhərrəmov, M.Allahverdiyev, R.Əliyeva "Azərbaycan kimyaçıları", "Azərbaycan" nəşriyyatı, 1998.
• A.Məhərrəmov "Azərbayucan kimyaçıları", "Bakı Universiteti", 2017.