Ərəb-Sasani müharibələri

Ərəb-Sasani müharibələri (633–651)

Ərəb Xilafətinin Sasanilər imperiyasını işğal etmak niyyəti ilə bağlı olaraq Ərəblərlə Sasanilər arasında baş vermiş müharibələr. Bu müharibələr şərti olaraq Ərəblərin (müsəlman ərəblərin) Sasani işğalı kimi də tanınır. Müharibə 633-cü ildə Ərəb ordularının hücumu ilə başlamış və 651-ci ilə qədər davam etmişdir. Müharibənin yekun nəticəsi olaraq Mesopatomiya, İran, Cənubi Qafqaz, Şərqi Anadolu və Xorasan ərəblər tərəfindən işğal olundu. Sasanilər imperiyası süqut etdi. İşğal olunmuş ərazilərdə İslam dini və İslam mədəniyyəti, Ərəb dili sürətlə yayıldı.

İştirakçı tərəflər və qoşunların vəziyyəti

Müharibədə əsas tərəflər Sasanilər imperiyası və Ərəb Xilafəti (Raşidilər Xilafəti) olmuşdur. Buna baxmayaraq Sasanilər imperiyasına daxil olan dövlətlər o cümlədən Qafqaz Albaniyası da müharibədə fəal iştirak etmişdir. Sasanilər tərəfdən müharibədə məşhur komandanlar bunlardır:

• Rüstəm Fərruxzad
• Bəhram
• Firuz Xosrov
• Bəhrami Çubin Mehrani
• Mardanşah
• İsfəndiyar
• Bəhrami Razi Mehrani
• Xurrazat
• Cavanşir

Ərəb Xilafəti tərəfindən komandanlar isə bunlardır:

• Xalid ibn Valid
• Səd ibn Əbu-Vəqqas
• Əbu-Musa Aşari
• Əmmar ibn Yasir
• Numan ibn Muqarrin
• Muqhira ibn Şuba
• Əhnaf ibn Qeys
• Abdullah ibn Amir
• Hüzeyfə əl-Yəman

Müharibəni aparan hökmdarlar: Sasanilər tərəfdən:

• III Yezdəgird (632–651)

Ərəblər tərəfdən:

• Əbu-Bəkr (632–634)
• I Ömər (634–644)

Müharibənin dini nəticələri

Sasanilər imperiyasında əsas din zərdüştlük idi.

Əsas döyüşlər

N	Döyüşün adı	Baş verdiyi vaxt	Qalib tərəf	Məğlub tərəf
1	Zincir	aprel 633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
2	Çay	aprel 633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
3	Vəlaca	may 633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
4	Ülleys	may 633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
5	Hira	may 633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
6	Ənbar	633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
7	Ayn əl-Təmr	633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
8	Müzəyyəh	noyabr 633	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
9	Saniy	noyabr 633	Raşidilər Xilafəti	Xristian ərəblər
10	Zümeyl	noyabr 633	Raşidilər Xilafəti	Xristian ərəblər
11	Firaz	yanvar 634	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası, Bizans imperiyası, Xristian ərəblər
12	Nəmaraq	634	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
13	Körpü	noyabr 634	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
14	Kadisiyyə	16–19 noyabr 636	Sasanilər imperiyası	Raşidilər Xilafəti
15	Ktesifonun mühasirəsi	yanvar-mart 637	Sasanilər imperiyası	Raşidilər Xilafəti
16	Yalula	aprel 637	Sasanilər imperiyası	Raşidilər Xilafəti
17	Nəhavənd	642	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
18	İsfahan	642	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
19	Vac Ruh	642–643	Raşidilər Xilafəti	Sasanilər imperiyası
20	Rey
21	Gürgan
22	Təbəristan
23	Nişapur
24	Herat	651	Sasanilər imperiyası	Raşidilər Xilafəti
25	Oks çayı	651	Sasanilər imperiyası, Göytürk imperatorluğu	Raşidilər Xilafəti