Əvəzetmənin marjinal nisbəti

Mikroiqtisadiyyatda əvəzetmənin marjinal nisbəti — istehlakçının digər əmtəəni bir ədəd artırmaq üçün imtina etməyə hazır olduğu əmtəənin kəmiyyətini müəyyən edən kəmiyyət. Bu halda, bir məhsul digəri ilə əvəz olunur və əvəzetmənin intensivliyi sadəcə əvəzetmənin marjinal sürətini göstərir. Əvəzetmənin marjinal dərəcəsi MRS ilə işarələnir (İngiliscə marjinal əvəzetmə nisbətindən) və düsturla hesablanır:

$MRS_{xy}=-(\Delta y/\Delta x)\,,$

burada $x$ — bir əmtəə məbləğidir, $y$ — müvafiq olaraq başqa bir əmtəənin məbləğidir. $\Delta x$ və $\Delta y$ müvafiq əmtəələri dəyişdirir.
Həmçinin, $x$ və $y$ əmtəələrinin marjinal faydalılıqlar münasibətləri vasitəsilə (faydalılıq nəzəriyyəsinə kəmiyyət (kardinal) yanaşma ilə) marjinal əvəzetmə dərəcəsi müəyyən edilə bilər:

$MRS_{xy}=MU_{x}/MU_{y}$

Əgər fərqsizlik əyrisi anlayışına (istehlakçının laqeyd olduğu seçimdə iki əmtəənin bütün kombinasiyalarını göstərən xətt, yəni bütün bu birləşmələr ona eyni faydalılıq səviyyəsini gətirir) etibar etsək, onda marjinal əvəzetmə dərəcəsi. laqeydlik əyrisinin mailliyi kimi qəbul etmək olar. Yəni hesab edilir ki, əldə edilmiş faydalılıq səviyyəsini saxlamaq üçün istehlakçı başqa bir əmtəənin müəyyən miqdarını istehlak etməklə eyni miqdarda ümumi faydalılıq əldə etmək üçün hər hansı bir maldan imtina edə bilər. Həndəsi olaraq, MRS əks işarə ilə götürülmüş verilmiş nöqtədə laqeydlik əyrisinin tangensinin yamacının tangensinə bərabərdir.

Nümunə

Məsələn, istehlakçı aşağıdakı dəstlər arasında seçimə biganə yanaşır: üç alma və bir portağal - birinci dəst və iki alma və iki portağal — ikinci dəst. Bu iki nöqtədən birmənalı şəkildə laqeydlik əyrisi çəkilə bilməsə də, portağalların alma ilə əvəzlənməsinin marjinal nisbətini aşağıdakı kimi hesablamaq olar:

$MRS_{xy}=-{\frac {\Delta y}{\Delta x}}=-{\frac {2-1}{2-3}}=1\,,$

burada $x$ almaların sayı, $y$ müvafiq olaraq portağalların sayıdır, $\Delta x$ alma istehlakının ikinci hissəsindəki dəyişiklikdir. Birinciyə nisbətən çoxluq, $\ Deltay$ — ikinci çoxluqdakı portağal istehlakının birinciyə nisbətən dəyişməsidir. Yəni bu misalda portağalların alma ilə əvəzlənməsinin marjinal nisbəti birə bərabərdir və istehlakçı almanın istehlakını bir azaldıb portağal istehlakını bir dəfə artırmağa hazırdır ki, bu meyvələrin tərkibi dəyişmir, istehlakdan məmnun olsun.

Ancaq bəzi iki malın 10:2 çoxluğundan 8:3 çoxluğuna keçdikdə, bu nöqtələr eyni laqeydlik əyrisində yerləşdiyi təqdirdə, birinci əmtəənin ikinci ilə əvəzlənməsinin marjinal nisbəti ikiyə bərabər olacaqdır, $MRS=2$.