77-ci atıcı diviziyanın əsgərlərinə həsr olunmuş memorial
S.Orjonikidze adına Qırmızı Bayraqlı Suvorov ordenli 77-ci atıcı Simferopol Diviziyasının əsgərlərinə abidə — İkinci Dünya Müharibəsi illərində Krımın azad edilməsində və Sapun dağına hücumda iştirak edən milli 77-ci atıcı diviziyasının azərbaycanlı döyüşçülərinin şərəfinə Sevastopol şəhərində Sapun dağında quraşdırılmış xatirə kompleksi.
| Sapun dağı hücumu iştirakçıları olmuş 77 –ci atıcı diviziyanın əsgərləri "Azərbaycanın qorxmaz oğul və qizlarına" həsr olunmuş memorial | |
|---|---|
| S.Orjonikidze adına Qırmızı Bayraqlı Suvorov ordenli 77-ci atıcı Simferopol Diviziyasının əsgərlərinə abidə | |
 | |
| Ölkə | Rusiya, Ukrayna |
| Yerləşir | Sevastopol şəhərində |
| Heykəltaraş | Ömər Eldarov |
| Memarlar | Seyidzadə F.P, Şərifov P.M. |
| Tikilib | 1974 |
Tarixi hadisələr redaktə
1943-cü ilin yaz-yay aylarında milli 77-ci atıcı diviziyası Azərbaycandan 1500 döyüşçü və komandirdən ibarət dəstə ilə möhkəmləndirildi. 1944-cü il aprelin 13-də 77-ci atıcı diviziya Qırmızı Ordunun digər hərbi birləşmələri və hissələri ilə birlikdə minə yaxın nasisti əsir götürərək Simferopolu azad etdi. SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə bu qəhrəmanlığa görə diviziyaya "Simferopol" fəxri adı verildi. Hərbi hissənin 613 döyüşçü və diviziya komandiri SSRİ-nin orden və medallarına layiq görüldü.
1944-cü il mayın 7-də səhər 10.30-da Sovet qoşunları Sapundağ - Karan ərazisinə hücum etdi. Bütün cəbhəboyu qanlı döyüşlər başladı. Döyüş hər xəndək üçün saatlarla davam etdiyi Sapundağı bölgəsində xüsusilə şiddətli idi. Saat 19.30-da 77-ci və 32-ci Qvardiya atıcı diviziyalarının əsgərləri ilk olaraq Sapun dağının zirvəsinə çatdılar. 77-ci diviziyanın döyüşçüsü Əbdüləziz Qurbanov düşmən atəşi altında hücum zamanı zirvəyə çatdı və Sapundağının üstünə Qırmızı Bayraq sancdı.[1]
Günün sonuna may ayının 9-da Sevastopol tamamilə azad edildi. Mayın 12-də Xersones burnu bölgəsində faşist-Alman qrupunun qalıqları təslim oldu. Krım əməliyyatı Sovet qoşunlarının qələbəsi ilə sona çatdı.
Abidənin tarixi redaktə
Xatirə kompleksi 1974-cü ildə Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 77-ci atıcı diviziyasının əsgərlərinin şərəfinə Sapundağının ətəyində, Sevastopol-Yalta magistral yolunda döyüş meydanında ucaldılmışdır.[2] Abidənin müəllifləri heykəltaraş Ö.H.Eldarov, memarlar F.B.Seyidzadə, R.M.Şərifov, mühəndis isə Y.D.Dubnov olmuşdur.[1] Mis-latun heykəllər, mərmər plitələr və hətta qum Sevastopola Bakıdan gətirilmişdir. Abidənin açılışında Heydər Əliyevin özü, həyat yoldaşı Zərifə xanım, qızı Sevil xanım və 14 yaşlı oğlu İlham Əliyevdə iştirak etmişdilər.[3]. Abidənin üzərindəki xatirə kitabəsində aşağıdakı sözlər həkk olunmuşdur:[4]
|
Azərbaycanın qorxmaz oğul və qızlarının şərəfinə — Sapundağına hücumun iştirakçıları / May 1944 / S.Orjonikidze adına Qırmızı Bayraqlı Suvorov ordenli 77-ci atıcı Simferopol Diviziyasının döyüşçülərinə Diviziya 1920-ci ildə Bakıda yaradılmışdır. Qafqazın, Ukraynanın, Baltikyanı ölkələrin azad edilməsi uğrunda döyüşlərdə iştirak etmiş, faşist işğalçılarından təmizləmişdir
|
|
Vandalizm redaktə
2009-cu ilin oktyabr ayının əvvəlində xatirə abidəsi vandalların hücumuna məruz qalmışdır. Abidədən parçalar qoparılmış, qranit plitələr qırılmışdır.[5] Vandallar heykəllərdən birini xatirə divarından çıxartmış, sonra əsgər fiqurunun ayaqları və qollarını kəsib götürmüşdülər.[3] Abidəyə qarşı vandalizm aktının təşkilatçısının 1962-ci il təvəllüdlü Gürcüstan vətəndaşı Eduard Arakelyan olduğu qeyd olunur. O, 1967-ci il təvəllüdlü yerli sakin Andrey Qanini abidə ilə bağlı vəhşilik aktı etməyə inandırmışdır. Vandallar onu hissələrə bölmüş və qırıntılarını metal toplama məntəqəsinə təhvil vermişdilər. Arakelyan və Qanin tezliklə polis tərəfindən saxlanılmışdır.[6] 2009-cu ilin dekabrında prokurorluq abidəni sökənlərin materiallarını Balaklava Rayon Məhkəməsinə təhvil verərək vandalların işinin istintaqını başa çatdırdı.[7] 2010-cu ilin iyul ayında Balaklava Rayon Məhkəməsinin qərarı ilə təqsirləndirilən Eduard Arakelyan və Andrey Qanini xatirə kompleksinin dağıdılmasına görə üç il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi.[2]
2010-cu ilin yazının əvvəlində Balaklava rayonu administrasiyasının rəhbəri Nikolay Haruta abidənin bərpasına başlamaq əmrini verdi. Abidə qısa müddətdə təmir edildi. Sevastopol Şəhər Dövlət İdarəsi abidənin tam bərpası işinin yekunlaşdırmaq məsuliyyətini üzərinə götürmüşdür. May ayında Qələbə Günü ərəfəsində abidə bərpa edildi. 2011-ci ilin may ayında abidənin təntənəli açılışı oldu. Abidənin açılışında Ukrayna Azərbaycanlıları Konqresi (UAK) Sevastopol Təşkilatının sədri Adil Cabbarov Balaklava rayonunun rəhbərliyinə, həmçinin Balaklava rayon dövlət administrasiyası rəhbərinin müavini Sergey Rezniçenko, UAK Sevastopol təşkilatı idarə heyətinin və Ekologiya Şurasının üzvü İdayət Musayev, Balaklava rayonu rəhbərliyinə təşəkkür məktublarını çatdırdı. Həmçinin açılışda Simferopolda Azərbaycan icmasının üzvü Simferopol Dəmiryolu rayonu şurasının deputatı Meydan Şamilov, UAK-nın Krım Azərbaycanlıları Gənclər Birliyinin üzvü Nizami Hümbətov və Azərbaycandan gələn qonaqlar və digərləri də iştirak etmişdilər.[8]
İstinadlar redaktə
- ↑ 1,0 1,1 "Краснознаменная Ордена Суворова 77-я Симферопольская стрелковая дивизия". 2011-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-12.
- ↑ 2,0 2,1 "Памятник азербайджанцам в Севастополе торжественно откроют после ремонта". 2020-06-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-12.
- ↑ 3,0 3,1 В Севастополе осквернён памятник воинам-азербайджанцам
- ↑ "Фотография памятника". 2013-12-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-12.
- ↑ "Памятник азербайджанцам в Севастополе восстановили". 2014-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-06.
- ↑ "Прокурор пожелал изменить приговор армянину, разрушившему памятник азербайджанцам". 2014-02-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-12.
- ↑ "Дело вандалов, разрушивших памятник азербайджанцам в Севастополе, передано в суд". 2010-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-12.
- ↑ "В Севастополе состоялось открытие восстановленного памятника азербайджанцам. Фотографии". 2020-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-12.
