Açalo
Açalo (çeç. Ачал)— Çeçenistan Respublikasının Şatoy rayonundakı müdafiə qalası. Kelo çayı vadisinin sağında, qaya kənarında, tərk edilmiş Açaloy kəndindən 100 metr cənubda yerləşir. Təxmini tikilmə tarixi XII–XIII əsrlərə aid edilir.[1]
| Açalo | |
|---|---|
| çeç. Ачал | |
 | |
| 42°46′58″ şm. e. 45°58′18″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Rayon | Şatoy rayonu |
| Yerləşir | Çeçenistan, Şatoy rayonu, Açaloy kəndi |
| Tikilmə tarixi | XII-XIII əsrlər |
| Dövlət | Çeçenistan |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
Tarixi
redaktəÇeçenistanın bu hissəsindəki qalalar XIX əsrin sonlarında coğrafiyaşünas A. E. Rossikova tərəfindən tədqiq edilmişdir. 1893-cü ildə yüksək dağlıq ərazi olan Şatoy bölgəsini coğrafiyaçı səyyah Q. İ. Radde E. Q. Kyoniq ilə birlikdə araşdırıb.[2] 1965-ci ildə Şimali Qafqaz Arxeoloji Ekspedisiyası Şatoy rayonundakı müdafiə qalalarını öyrənməyə başlayır. Qala Açalo kəndindən 100 metr cənubda yerləşirdi.[3]
Təsviri
redaktəQala kənarları ilə işıq istiqamətinə yönəlmişdir. Onun şərq küncü tamamilə dağılıb. Divarların qalınlığı müxtəlifdir: qayalıqdakı fasad 1,20 m, qalan divarlar 1,5 m-dir. Qala dağ yamacında ucaldıldığından onun hündürlüyü müxtəlif tərəfdən qeyri-bərabərdir: fasadda — 17,80 m, arxa divarda — 15,6 m-dir. Qalanın fasadı — cənub-şərq divarıpis vəziyyətdə qorunub saxlanılmışdır. Yamacın səthindən 2,75 metr hündürlükdə orada təxminən 2 metr hündürlüyündə giriş inşa edilib. İçəridən, yalançı uclu tağla taclanmışdır. Bunun altında gözətçi boşluğu var. Cənub-qərbi yan divarı yaxşı qorunub saxlanılmışdır. Onun iki patrul yarığı var və onların üstündə içəridən oyulmuş beş uclu boşluqlar var. Yuxarıda yerləşən dör ddaş salamat qalmışdır. Mərkəzdə olanlar maşiküllərin eyvanları üçün dayanacaq kimi xidmət edirdi, yan daşların nə məqsədlə qoyulduğu çox aydın deyil, yəqin ki, dekorativdir. Şimal-qərbi, qarşı tərəfdəki divar yan divarın boşluqları kimi iki ard-arda yerləşdirilən dörd üçbucaqlı bəndlə təchiz edilmişdir. Onların üstündəki maşiküldən iki uclu dayanacaq qalxır. Şimal-şərqi divarı isə yan pis qorunub saxlanılmışdır. Orada bir boşluq nəzərə çarpır. Bəlkə də bu divar demək olar ki, künc divar idi. Boşluqların yerləşdiyi yerə görə, qüllə beş mərtəbə hündürlüyündə ola bilərdi. İçərisində bütün divarları əhatə edən çıxıntılar var. Üçüncü mərtəbənin tirləri onun üzərində yerləşir. Digər mərtəbələrin döşəmələrini bərkitmək üçün xüsusi niş formalı yivlərdən istfadə edilmişdir. Tikilişi və dizaynına görə Açalo qülləsi Makajoy və Harkaroy kəndlərinin strukturunu xatırladır.[4]
Qalereya
redaktə
İstinadlar
redaktə- ↑ "Справочник путешественника 1969 Марковин В.И. - В стране вайнахов". townevolution.ru. 2020-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- ↑ "Роща березы Радде | ООПТ России". oopt.aari.ru. 2017-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- ↑ Муслим Мурдалов. Чечня археологическая, или Случайная находка Кавказской Нефертити. Документальный очерк к истории вайнахов. Litres. 2018-07-04. ISBN 978-5-04-121100-4.
- ↑ "В. И. Марковин Памятники зодчества в горной Чечне (по материалам исследований 1957—1965 гг.) // сборник Северный Кавказ в древности и в средние века Москва, 1980 М. с. 258—259" (PDF). 2021-10-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-10-27.
Ədəbiyyat
redaktə- Владимир Иванович Марковин Памятники зодчества в горной Чечне (по материалам исследований 1957–1965 гг.) //сборник Северный Кавказ в древности и в средние века Москва, 1980 М. с. 258–259.