Abşeron arxipelaqı

Abşeron Arxipelaqı[1][2][3][4]Xəzər dənizinin Abşeron körfəzinin eyniadlı arxipelaqına daxil olan adalara Böyük Tava, Kiçik Tava, Çilov, Pirallahı , Qu adası, Tavaaltı adası, Koltiş, Qarabattaq, DardanelYal adası aiddirlər. Arxipelaqın tərkibinə Buzovna Vulkan sayı, Rif sayı, Abşeron sayı, Daşlı sayı, Şimali Qu sayı, Karaçyov sayı, Darvin sayı, Kesson sayı, Orasnaya bankası, və Yuznaya bankası kimi dayazlıqlar və adacıqlar daxildir.

Abşeron arxipelaqı
Ümumi məlumatlar
Adaların sayı 10
Ən böyük adası Çilov
Yerləşməsi
40°20′00″ şm. e. 50°40′00″ ş. u.HGYO
Ölkə  Azərbaycan
Rayon
Akvatoriya
Abşeron arxipelaqı xəritədə
Abşeron arxipelaqı
Abşeron arxipelaqı
Abşeron arxipelaqı (Xəzər dənizi)
Abşeron arxipelaqı, Xəzər dənizi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
2013-cü ildə buraxılmış filateliya məhsulu

Bu adaların mənşəyi qədimlərə gedib çıxır. Adların əksəriyyətində rast gəlinən "Zirə" sözü ərəbcə ada mənasını verən "cəzirə" sözündən götürülmüşdür. Adların əksəriyyəti XVI əsrdə Xəzərdə peyda olan ruslar, xüsusən kazaklar tərəfindən dəyişdirilib. Məsələn, Böyük Zirə – Nargin, Daş Zirə – Volf, Zənbil – Duvannı, Səngi-Muğan – Svinna, Çigil – Oblivnoy, Qara Su – Los, Gil – Qlinyannı, Xara Zirə – Bulla, Çilov – Jiloy, Pirallahı – Artyom adlandırılmışdır. Bəzi adların mənşəyinin öz tarixi var. Məsələn, Nargin və Volf adalarının adı I Pyotrla bağlıdır. İsveçlə müharibədən sonra buralar ona formaca analoji adları olan Fin körfəzindəki Revel adalarını xatırladıb. Nargin ("Nargin" – almanca, "Nartingen" – estonca) "ensiz boğaz" mənasını verir. "Vulf" almancadan tərcümədə "canavar, canavar adası" deməkdir.

Çilov adası səsləşməsinə görə "Jiloy" adlandırılıb. Adanın qədim adı Çilov – Şahilandır, daha əvvəl isə o, Ronis (fars adıdır) adlandırılmışdı. Versiyalardan birinə görə, Duvannı adasının adı orta əsr mənbələrində xatırlanan türkdilli duvan qəbiləsindən götürülüb.başqa bir versiyaya görə, "duvan" sözündən götürülüb. Kazaklar qənimət bölgüsünü bu cür adlandırırdılar. XVII əsrdə Stepan Razinin kazakları Abşerona hücumlar edirdilər. Bakının ətrafında əldə olunan qənimət bu adada bölüşdürülürdü, adanın adı da buradan götürülüb.

Zənbil – adından məlum olduğu türk sözüdür, "hörülmüş səbət" deməkdir. Yəqin ki, bu ad adanın uzaqdan çevrilmiş səbətə bənzədilməsindən yaranıb. Belə bir versiya var ki, Bulla adı da S.Razinlə bağlıdır, "bıl ya" ("mən burda olmuşam" mənasında) deməkdir. Los adası (Qara Su) görünüşünə görə belə adlandırılıb. Yuxarı hissələri yüksəklikdə yerləşən, cənuba doğru isə alçaqlaşan ada kazaklara sığının kürəyini xatırladırdı. Oblivnoy adlandırılan ada (Çigil) palçıq vulkanı mənşəlidir. Adanın cənub-şərq hissəsində fəaliyyətdə olan bir neçə palçıq vulkanı var, onlar daim səthə yeni palçıq dalğaları püskürürlər. Rusların adaya verdiyi ad da bununla bağlıdır. Ehtimal olunur ki, adanın əsl adı (Cigil) türkdilli qəbilələrin adından götürülmüşdür.

Svinnoy adının isə donuza heç bir dəxli yoxdur. Qədim zamanlarda Səngi-Muğan günahkarların və canilərin sürgün yeri idi. Buna görə də "ostrov s vinoy" ("günahkar ada") adını almışdı. Sonradan ad təhrif olunaraq "Svinnoy" formasına düşdü. Səngi-Muğan toponiminin əsasını səng – farsca daş və Muğan (yer adı) təşkil edir. Bəzi mənbələrlə ada Səngi-Müzəffər adlanır.

Pirallahının adı rusca tərcümə olunaraq ("bojya svyatınya"), "Svyatoy" formasını alıb. 1936-cı ildə ada inqilabçı F.A.Sergeyevin gizli partiya ləqəbinin şərəfinə Artyom adlandırılmışdır.

1990-cı ildə bütün adalara rəsmən köhnə adları qaytarılıb.

Adaların ərazi üzrə yerləşməsi

redaktə

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. "Abşeron arxipelaqının yerləşdiyi ərazi". 2014-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-30.
  2. Abşeron arxipelaqı
  3. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Bakı 2007
  4. "Abşeron arxipelaqı". 2019-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-30.

Xarici keçidlər

redaktə

[1] Abşeron arxipelaqı