İbn əl-Müqəffa
Abdulla ibn əl-Müqəffa (fars. ابومحمد عبدالله روزبه بن دادویه), Ibn al-Muqaffaʿ (ərəb. ابن المقفع), Ibn Muqaffa/Ebn-e Moghaffa (fars. ابن مقفع), ilkin adı Rūzbeh pūr-e Dādūya (fars. روزبه پور دادُویی; təq. 724[1] – təq. 757[2][3][…], Bəsrə[4][2][…])) — İran ədibi, tərcüməçi.
| İbn əl-Müqəffa | |
|---|---|
| Doğum tarixi | təq. 724[1] |
| Vəfat tarixi | təq. 757[2][3][…] |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəAbdulla ibn əl-Müqəffa (724–759) İranda zərdüştilər ailəsində doğulmuş və İslamı qəbul edənə qədər adı Ruzbix olmuşdur. O, ənənəvi zərdüştilik tərbiyəsi almış və fars mədəniyyəti haqqında biliklərə yiyələnmişdir. Sonradan Bəsra şəhərinə gələrək təhsilini başa vurmuş və istilaçıların mədəniyyətinə qaynayıb qarışmışdır. O, İran və İraqın müxtəlif şəhərlərində omeyyad və abbasi canişinlərinin yanında katib olaraq çalışmış və təkcə məmur kimi deyil, həm də yazıçı kimi şöhrət qazanmış, ömrünün son illərində İslamı qəbul etmişdir. İbn əl-Müqəffanın farslara rəğbəti, ərəblərə laqeyd münasibəti arxasında gizlənən qərəzli münasibəti və zindiq (dinsiz) sözü yazıçının düşmənləri tərəfindən onu nüfuzdan salmaq üçün istifadə olunmuşdur. 35 yaşlı yazıçı xəlifə əl-Mənsurun göstərişi ilə edam olunmuşdur.
Beləliklə "Pançatantra" ərəb və fars versiyalarında "Kəlilə və Dimnə" adını almışdır ki, onların da əsasında hind toplusunun orta fars tərcüməsi (daha doğrusu, yenidən işlənmiş variantı) durur. "Kəlilə və Dimnə" adı "Pançatantra"nın qəhrəmanlarının ("Karataka və Damanaka") adlarının əvvəlcə pəhləvi (orta fars dili), sonra isə ərəb dilinə tərcüməsi zamanı dəyişikliklərə uğraması nəticəsində yaranmışdır. Bu əsərin əsasında hind toplusu dursa da, "Kəlilə və Dimnə" radikal şəkildə yenidən işlənilmiş və orta əsrlər ərəb nəsri tarixində olduqca mühüm yerə tutmuşdur. Məhz İbn əl-Müqəffanın ərəb dilində etdiyi tərcümə sayəsində bu əsər Avropa və digər müsəlman xalqlarının ədəbiyyatlarına daxil ola bilmişdir. Əl-Müqəffa sadəcə "Kəlilə və Dimnənin" tərcüməsi ilə kifayətlənməmişdir. O, müsəlman oxucusunun zövqünü oxşamağa çalışaraq toplunun bir çox hissələrində dəyişikliklər etmiş, özünün yazdığı bəzi hissələri, əsərin mövzusuna uyğun gələn ərəb atalar sözlərini və QURANdan götürülmüş iqtibasları əlavə etmişdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 https://archive.org/details/lelivredekalilae0000unse/page/156/mode/2up. S. 1.
- ↑ 1 2 3 4 Encyclopædia Iranica (ing.). / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian, M. Ashtiany USA: Columbia University, 1982. ISSN 2330-4804
- ↑ 1 2 https://www.persee.fr/doc/lefab_0996-6560_2015_num_26_1_1262. S. 179.
- ↑ 1 2 http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095955486.