Ahlat məzar daşları
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Ahlatda yüzlərlə məzar daşı torpaq üzərində, ondan daha çoxu da torpaqaltındadır. Bunlar türk plastik sənətinin meydana gətirdiyi saysız nümunələrdir. Ümumiyyətlə 1203–1300 illərinə tarixlənən bu əsərlər üzərində Axa sözcüyünə rast gəlinməkdədir. Bu söz o dövrlərdə türklərə yaraşdırılan bir sifətdir. Bu məzar daşları eyni zamanda Şərq Anadolu və xüsusilə Ahlat tarixini işıqlandırmaqdadır.
Ahlat məzar daşları çölümüzü tüf daşından edilmişlər. Ayrıca sandığalar silindr, sütun formasında və üç parçadan meydana gəlmiş üzəri açıq nümunələrdir. Bunun yanında gəmi formasında və düzbucaqlı prizma formasında tək parça daşdan oyularaq edilmiş nümunələr də var. Ahlat məzar daşları üç ana qrupda toplanmaqdadırlar:
Çatma qəbirlər
redaktəÇatma qəbirlər boz tüf daşıdan kəsilmiş iki uzun lövhənin, üst kənarlarda bir bucaq meydana gətirəcək şəkildə bir-birləriylə bağlanmasıyla meydana gəlməkdədir. Bu qəbirlərdə baş və ayaq ucları üçbucaq formalı boşluqların önünə qoyulan kiçik daş bloklardan meydana gəlmişdir. Üzərlərinə kufi yazılar yazılmış nümunələri var.
Şahıdasız prizmadıq sandığalar
redaktəMüsəlman cəmiyyətlərin məşhur şəkildə istifadə etdikləri bu cür məzarlar Ahlatdə iki qrupda istifadə edilmişdir. Bunlar tək parça gövdəli sadə sandığalar və gövdəli, qapaqlı sandığalar olmaq üzrə iki qrupda toplana bilməkdədir. Tək parça gövdəli sadə sandığalar qaidəsiz və ya alçaq, ensiz bir neçə pilləli bir qaidə ilə birlikdə eyni daşdan kəsilmişlər. Əksəriyyətli də tək parça bir kütlə meydana gətirməkdədirlər. Bunlarda iki yanlarda ki səthlərə kufi yazı ilə ölünün şəxsiyyəti ilə ayələr yazılmışdır. Gövdəli və qapaqlı sandığalar da isə sandıq formasındadırlar. İçi boş bir gövdə ilə bunun üzərini örtən beş kənarlı prizma formasında bir qapaqdan meydana gəlmişlər. Bunların üzərinə də ölünün şəxsiyyəti ilə Qurandan alınma ayələr yazılıdır.
Şahıdalı Məzar daşları
redaktəŞahıdalı məzarlar dəyişik nümunələr ortaya qoymaqdadır. Bəzilərində yalnız baş daşı, bəzən də həm baş həm ayaq daşı olan nümunələrdir. Ahlat məzar daşlarında bu tip məzar daşları əksəriyyətdədir.