Alçaqboylu sidr şamı

Alçaqboylu sidr şamı
Alçaqboylu sidr şamı
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çılpaqtoxumlular Şöbə: İynəyarpaqlılar Sinif: İynəyarpaqlılar Yarımsinif: İynəyarpaqlılar Dəstə: İynəyarpaqlılar Fəsilə: Şamkimilər Yarımfəsilə: Pinoideae Cins: Şam ???: Alçaqboylu sidr şamı
Beynəlxalq elmi adı
	Pinus pumila Regel, 1859;
ITIS	822560
NCBI	71649
EOL	1033634

Yayılma arealı böyükdür. Çukot mahalı, Maqadan , Kamçatka , Xabarovsk , Saxalin və Amur vilayətləri ndə, Amur çayı və Oxot dənizi nin sahillərində dağ yamaclarında və alçaq yerlərdə bitir. Enli, şaxələnmiş budaqları görünüşünə görə kasaşəkillidir, torpağın üzərində sürünən və ya ağacvarı çətir əmələ gətirən kiçik ağacdır. Ağacın hündürlüyü 4–5 m (bəzən 7 m), gövdəsinin qalınlığı kökün boğazında 15-18 sm olur. Bu növ, çətirin müxtəlifliyinə görə kol, kolvarı ağac və ya yarımkol-yarımağac formasında olur. Budaqların qabığı hamar, boz, gövdələrdə tünd-qonur, boz xallıdır. Sürünən formaların budaqları tropağa yapışır, ucları 30-50 sm yuxarıya qalxır. Cavan zoğları yaşıl, narıncı tükcüklərlə sız örtülmüşdür, sonradan açıq-qonur rəng alır. İynəyarpaqları üçtərəfli, göyümtül-yaşıl rənglidir, uzunluğu 4-dən 8 sm-ə qədər olub, 5 ədəd olmaqla dəstələrə yığılmışdır. Qozaları çiçəkləmədən sonra ikinci ildə yetişir, xırda olub, uzunluğu 4-7 sm-ə qədər, eni təxminən 3 sm-dir, yumurtavarı və ya uzunsovdur, apofizləri kənara əyilmiş göbəklidir. Qozanın bütün kütləsində nüvənin miqdarı 43 %, qabığın miqdarı 57 %-i təşkil edir. 1000 toxumun orta kütləsi 98 qr, 1 kq-da 24000-ə qədər toxum yerləşir. Oduncağı qatranlı, möhkəm ağır qatlıdır və çətinliklə doğranır. Yerli əhali onlardan “qoza südü ” düzəldir. Gövdəsi, budaqları və kökləri və skipidar və qatran almaq üçün yararlıdır; dağ yamaclarının bərkidilməsi, torpaq sürüşməsinin, qar və sel axınlarınını qarşısının alınması, dağ yollarının ətrafında əkinlərin mühafizəsi və s. üçün yaxşı miliorativ bitkidir. Külək və su eroziyasının inkişafını saxlayır. Damların daşlıq yamaclarında torpağın əmələ gəlməsinə səbəb olur. Çox dekorativdir, Bakı şəhəri ndə par və bağlarda bəzi yaşayış yerlərinin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilir.

Məlumat mənbələri:

Деревья и кустарники СССР. т.3.1954; Флора Азербайджана. т.5. 1954; Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.

İstinadlar

“Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.

İstinadlar

Tofiq Məmmədov, Elşad Qurbanov, Tariyel Talıbov.

Pinus pumila (lat. Pinus pumila) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü.