Aleksandr Arbuzov
Aleksandr Yerminingeldoviç Arbuzov (rus. Александр Ерминингельдович Арбузов; 30 avqust 1877 — 21 yanvar 1968) – Rusiya üzvi kimyacısı.
| Aleksandr Arbuzov | |
|---|---|
| Александр Ерминингельдович Арбузов | |
 Arbuzov 1914-cü ildə | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
Arbuzov-Baran kəndi,Kazan provinsiyasi, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (90 yaşında) |
| Vəfat yeri | Kazan, Tatar MSSR, SSRİ |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı |
.svg){kind=small} Rusiya imperiyası→ SSRİ |
| Elm sahəsi | kimya |
| Elmi dərəcəsi | akademik AN SSRİ (1942) |
| Elmi adı | Üzvi-kimyaçi |
| İş yeri | |
| Alma-mater | Kazan dövlət universiteti |
| Elmi rəhbəri | Aleksandr Zayçev[d] |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı redaktə
Aleksandr Arbuzov 1877-ci il avqustun 30-da Arbuzov-Baran (hazırda Tatarıstan) kəndində anadan olub.
Təhsil redaktə
1885-1886-cı illər Arbuzov-Baran 3 sinifli məktəb. 1886-1896-cı illər Birinci Kazan Gimnaziya. 1896-1900-cü illər Kazan Dövlət Universiteti. Ikinci kursun sonuna Arbuzov üzvi kimya ilə maraqlanıb. 1900-cü ilin iyununda o, təbiət elmləri namizədi adını və birinci dərəcəli diplomu alIb.
Fəaliyyəti redaktə
Diplom alan vaxtInda , Arbuzovun ilk müstəqil işi var idi - ali spirtlərin sintez fəaliyyəti alkil halide və sink ketonlarnan birlikdə.
Arbuzovun ilk nəşr işi < Kazan Universitetin kimya laboratoriyasından Aleksandr Arbuzovun alilmetilfenolKarbinolu> adlanırdı. Bundan ortaya çıxdı ki, Aleksandr Arbuzov Grinyara asıllı olmayan reaksiya həyata keçirmişdi, bu gün organomagnesium, Grinyarın reaksiya kimi tanılınır.
Arbuzov üzvi sintez təcrübəsində ,organomagnesium birləşmələr tətbiq edən Rusiya kimyaçılar arasında birinci oldu. organometalik birləşmələrin indi bir çox sahələrdə istifadə olunur : Bakterisidlərin, plastik və kauçuk istehsalı polimerləşmə katalizatorların, və kimi üzvi sintez reagentlərin alınmasında.
Arbuzov Moskvada Petrovski-Razumovski Kənd təsərrüfatı İnstitutuna daxil etmək qərarına gəlib.Kazan Universitetin məzunlarını dərhal 3 –cu kursa gotururdulər.
Kənd təsərufatı institutunda təhsil alıb sonra Kazana,evvelki labaratoriyaya qayıtdı. Zaysevin əli altında , Aleksandr Arbuzovu professor adına hazirlaştırmaq ucun universitetda saxladılar. Lakin, maddi çətinliklər səbəbiylə, o Polşaya getdi , və oranın Novo-Alexandria Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda Üzvi kimya kafedrasının assistenti oldu.
Inzibati təhsil və laboratoriya işlərinin xaricində, Aleksandr Arbuzov Erminingeldovich magistr imtahanları vermək ucun hazırlaşırdı. Novo-Aleksandriyada onlara fikir vermirdilər, və 1902 ci ilde Arbuzov Kazana qayıtdı. Imtahanı keçib o fərman aldı. Orda yazılmışdı ki, <kimyadan magistr dərəcisini almaq ucun ondan yalnız ictimai mudafiə fakultədən disertasiyanın təsdiqi lazlm idi>. Tədqiqat movzunun seçimi və inkişafı ilə Arbuzov ozu məşgul oldu.
O disertasiya ucun uzvi fosfor birləşmələri seçdi. Arbuzov gordu ki, bəzi kimyalılar fosfor turşusunu 3 əsaslı hesab edirlər hidrooksil gruppların simmetrik duzunuşunə gorə 3 atomlu fosforda , digərləri ise 2 əsaslı , 2 hidrooksil gruppla 5 valentlik fosforda. Və Arbuzov çixişı fosfor turşusunun uzvi torəmələrdə , əsasən murəkkəb efirlərdə gordu.
1903-cü ildə ifadə movzusundakı ilk işi < Сообщество физиков и Химиков> jurnalında çıxdı. Məqalə < Fosfor turşusunun mürəkkəb efirləri ilə mis duzlarının polugaloidnyh birləşmələri > adlanırdı.
1905-cı ildə disertasiya movzusunun butun nəticələri toplanmış ,kimyaçının işi capdan çıxmışdır. Mudafiə də eyni ildə reallaşdı. Kimyanın magistri Arbuzov < fosfor turşusu və onun torəmələri> işinə göre peşəkar dairələrdə geniş məşhur oldu. 1906-cı ildə bu işə görə Arbuzova Zinin-Vorskresni adina mükafatı təltif edilib.
Həmən ildə Aleksandr Arbuzov Novo-Aleksandriya institutun üzvi kimya bölümunün və kənd təsərrüfatının kimyəvi analizin başçısı oldu. Alimin növbəti mühüm işi mis duzları ilə arilhidrozonun katalitik parçalanması oldu (“Fişer-Arbuzov reaksiyası”). İndi bu reaksiya indole törəmələrini almaq üçün sənayedə istifadə olunur.
1911-ci ildə Arbuzov Kazan universitetinin kimya şöbəsinin müdiri oldu (o şərtlə, ki 3 il ərzində doktorluq dissertasiyasini yazacaq və müdafiə edəcək). Dissertasiyanin adi “Bəzi fosfor birləşmələrinin dairəsində kataliz fenomenləri haqda. Eksperimental öyrənilmısi.”idi.
Arbuzov laboratoriya işlərinin texnikasinda coxlu yenilik etdi : vakuum altinda distillə üçün cihaz etdi, qaz yanacaglarini təkmilləşdirdi, laboratoriya reaktivlərinin yeni növlərini və defleqmasiya üçün avadanliq əldə etdi.
1915-ci ildə Arbuzovu nəhayət ki professorluğa təyin etdilər.
Müharibədən sonrakı illərdə akademik Arbuzov ÜFKİ-yə rəhbərlik edirdi.
A.E.Arbuzov 21 yanvar 1968-ci ildə öldü. Kazanda dəfn edildi.
Fəxri və Mükafatlar redaktə
Xatirə redaktə
- 1947-ci ildə Arbuzovun adi üzvi və fiziki kimya Kazan institutuna təyin edildi
- 1971-ci ildə Kazan şəhərində Katanovsk dalaninda Arbuzov adina ev-muzeyi fəaliyyət göstərir
- 1997-ci ildə beynalxalq Arbuzov mükafatı müəyənləşdirildi
- Kazanın Sovet rayonunda Akademik Arbuzov küçəsi var
Fotoqalereya redaktə
- Arbuzovlarin evi
-
-
İstinadlar redaktə
Biografiyası Biografiya.ru saytında Arxivləşdirilib 2008-06-25 at the Wayback Machine