Aleksandra Levşina
Aleksandra Mixaylovna Levşina(21 aprel 1920-ci il) - kimyaçı alim, AMEA Aşqarlar Kimyası İnstitutunda baş elmi işçi.
| Aleksandra Mixaylovna Levşina | |
|---|---|
| Aleksandra Mixaylovna Levşina | |
| Doğum tarixi | 21.04. 1920 |
| Doğum yeri | Həştərxan şəhəri |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan |
| Elm sahəsi | neft kimyası |
| Elmi dərəcəsi | kimya elmləri namizədi |
| Elmi adı | baş elmi işçi |
| İş yerləri | akademik Ə.Quliyev adına Aşqarlar Kimyası İnstitutu, böyük elmi işçi |
| Mükafatları | Əməkdə fərqlənməyə görə medalı (1970); |
Həyatı
redaktəAleksandra Mixaylovna Levşina 21 aprel 1920-ci ildə Həştərxan şəhərində anadan olmuşdur. Atası Levşin Mixail Fyodroviç əvvəlcə Baltik və Xəzər dənizi hərbi - dəniz flotlarında, daha sonra Xəzər dənizi gəmiqayırma və Xəzərtankerdə radist kimi xidmət eləmişdir. 1969-cu ildə vəfat etmişdir. Anası Levşina Elena Vasilyevna evdar qadın olmuşdur. A.M.Levşina1931-ci ildən 1935-ci ilədək atasının Kasparın dəniz agentliyinə (Pəhləvi ş.) və SSRİ səfirliyinə (Tehran ş.) xidməti ezamiyyətə göndərildiyi üçün İranda yaşamış, ezamiyyət bitdikdən sonra Bakı şəhərinə qayıtmışdır. 1939-cu ildə Bakıdakı 132 sayli məktəbi bitirərək, M.V.Lomonosov ad. Moskva Zərif Kimyəvi Texnologiya Institutuna (MZKTİ) daxil olmuş, orada iki il oxuduqdan sonra, 1941-ci ildə M.Əzizbəyov ad. Azərbaycan Sənaye İnstitutunun (ASİ) kimya-texnologiya fakültəsinə qəbul olunmuşdur. Institutu bitirdikdən sonra 1944-cü ildə V.V.Kuybışev ad. Azərbaycan Neft Emalı Sənayesi Elmi-tədqiqat İnstitutuna (ANESETİ) işə daxil olmuşdur. Burada benzin sektorunda mühəndis-kimyaçı vəzifəsində çalışaraq, katalitik krekinq üsulu ilə yüksəkkeyfiyyətli yanacaqların yaradılmasında iştirak etmişdir. 1946-cı ildə işlədiyi institutun “Donma temperaturunu aşağı salan və yaxşılaşdırılmış yağlayıcılıq xassələrinə malik aşqarların sintezi” laboratoriyasına keçirilmişdir. 1948-1951-ci illərdə ANESETİ-nin aspiranturasında təhsil almışdır. Aspirant kimi bəzi Bakı neftlərinin yağ fraksiyalarının və yağlarının tədqiqi və onların məqbulluğunun öyrənməsi, eləcə də sürtkü yağlarına aşqarlar sintezinin üsullarının işlənib hazırlanmasında iştirak etmışdir.
Fəaliyyəti
redaktə1953-cü ildə dissertasiya müdafiə edərək “kimya elmləri namizədi” elmi dərəcəsini, 1955-ci ildə isə “baş elmi işçi” elmi rütbəsini almışdır. Aspiranturanı qurtardıqdan sonra Kuybışev ad. ANESETİ-də mühəndis, böyük mühəndis, kiçik elmi işçi, 1955-ci ildən 1959-cu ilədək böyük elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır. 1959-cu ildən 1965-ci ilədək Azərb.SSR-in EA-nın Neft Kimyası Prosesləri İnstitutunda (NKPİ) böyük elmi işçi kimi işləmişdir. Bu müddət ərzində A.M.Levşina dizel və avtotraktor yağlarına alkilfenol tipli çoxfunksiyalı aşqarların sintezi və texnologiyasının işlənib haırlanmasında bilavasitə iştirak etmişdir. Bu tədqiqatların nəticəsidə 1960-cı ildə çoxfunksiyalı AзНИИ-7 və АзНИИ-8 aşqarlarının sənaye istehsalı həyata keçirilmişdir. O eyni zamanda müxtəlif funksional qruplar saxlayan aşqarların Bakı neftlərindən alınan yağlara və yağ fraksiyalarına təsir mexanizminin öyrənilməsi, yağların karbohidrogen tərkibinin və onların aşqarlara məqbulluğunun tədqiqi ilə məşğul olmuşdur. Bu tədqiqatların nəticələri yağların aşqarlara məqbulluğunun onların karbohidrogen tərkibindən asılılığını xarakterizə edən qanunauyğunluqları müəyyən etməyə imkan vermişdir. Daha sonra A.M.Levşina polimer birləşmələrin sintezi, bu burləşməərin özlülük aşqarları və çoxfunksiyalı polimer aşqarlar almaq üçün ilkin xammal kimi istifadəsi sahəsində çalışmağa başlamışdır. Yağların özlülük-temperatur xassələrini effektiv surətdə yaxşılaşdıran və depolimerləşməyə qarşı davamlılığınagörə məlum özlülük aşqarlarından üstün olan ИНХП-20 və ИНХП-22 sintez edilmişdir. 1965-ci ildə “Aşqarlar bölməsi” NKPİ-nun tərkibindən ayrılıb müstəqil Azərb.SSR EA-nın Aşqarlar Kimyası İnstitutuna çevrildikdən sonra, 1965-cı ilədək bu institutda baş elmi işçi, 1965-cı ildən 1987-ci ilədək “Polimer aşqarlar” laboratoriyasının rəhbəri kimi calışmışdır. Bu illər ərzində laboratoriyada sürtkü yağlarının istismar xassələrini yaxşılaşdıran bir sıra çoxfunksiyalı polimer aşqarların sintezi və alınma texnologiyasının işlənib hazırlanması sahəsində çoxlu sayda tədqiqat işləri aparılmışdır. Aparılmış tədqiqatların müsbət nəticələri əsasında yüksək effektivliyə malik çoxfunksiyalı polimer aşqarı ИХП-388 sənayedə tətbiq edilməkdə idi, yuyucu-dispersləşdirici suksinimid polimer aşqarı olan ИХП-476 isə tətbiq üçün təqdim edilmişdi. Bu aşqarları almaq üçün olan məhsul – izobutilenin stirolla birgə polimerinin alınması prosesi də sənayedə tətbiq edilirdi, lakin SSRİ-nin dağılması səbəbindən bütün bunlar yarımçıq qaldı.
Elmi istiqaməti
redaktəA.M.Levşina polimer aşqarların sintezi sahəsindəki işləri ilə yanaşı, maraq kəsb edən tədqiqatları müalicəvi naftalan neftinin tərkibinin öyrənilməsi sahəsindədir. Bu tədqiqatların nəticəsində naftalan neftinin tərkibindəki naften karbohidrogenlərinin yüksək fizioloji effektliliyi və onları ayırmağın üsulları göstərilmişdir. Bunlar, həm nəzəri, həm də vacib praktiki əhəmiyyət kəsb edən tədqiqatlar idi.
Elmi rəhbərliyi
redaktəOnun rəhbərliyi altında 2 aspirant və 1 dissertant müvəffəqiyyətlə dissertasiya müdafiə etmişlər.
Mükafatları
redaktəA.M.Levşina 1970-ci ildə “Əməkdə fərqlənməyə görə” medalı ilə təltif olunmuşdur.
İctimai fəaliyyəti
redaktəA.M.Levşina İnstitutun ictimai həyatında fəal iştirak etmişdir, uzun illər ərzində İnstitutun elmi əsərlərinin nəşri ilə məşğul olan redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur. 1967-ci ildən çalışdığı son günədək İnstitutda namizədlik dissertasiyası müdafiəsi üzrə şuranın Elmi katibi olmuşdur.
Elmi əsərləri
redaktəA.M.Levşina 122 elmi əsərin və 9 müəlliflik şəhadətnaməsinin müəllifi olmuşdur.
A.M.Levşinanın bəzi elmi əsərləri
redaktə- А.И.Ахмедов, А.М.Левшина. Синтез вязкостных присадок сополимеризацией децилметакрилата с малеиновым ангидридом. // Нефтехимия, 1983, т. 23, № 5, с. 696-699.
- А.И.Ахмедов, А.М.Левшина. Синтез вязкостных присадок сополимеризацией децилметакрилата с тетрадеценом // Нефтехимия, 1983, т. 26, № 1, с. 124-127.
- А.И.Ахмедов, А.М.Левшина, E.У.Исаков, Т.Х. Акчурина, С.М.Гусейн-заде. Термостабильность сополимеров децилметакрилата со стиролом // Журнал «Химия и технология топлив и масел», № 4, 1984, с. 33-34.
- А.с. 117444 (СССР). Сополимер децилметакрилата с дициклопентпдиеном в качестве вязкостной и антикоррозионной присадки к смазочным маслам / А.И.Ахмедов, А.М.Левшина, E.У.Исаков – 1985.
- А.И.Ахмедов, А.М.Левшина, E.У.Исаков. Синтез вязкостных присадок сополимеризацией винилбутилового эфира со стиролом // Журнал «Химия и технология топлив и масел», № 5, 1986, с.
- А.И.Ахмедов, , С.М.Гусейн-заде, А.М.Левшина, E.У.Исаков, Т.Х. Акчурина. Термическая стабильность сополимеров децилметакрилата с дициклопентадиеном // Нефтехимия, 1987, № 4, с.
- А.И.Ахмедов, А.М.Левшина, E.У.Исаков. Влияние сополимеров децилмета-крилата с дициклопентадиеном на эксплуатационные характеристики маловязких масел // Журнал «Химия и технология топлив и масел», № 8, 1987, с. 22-23.
- А.И.Ахмедов, А.М.Левшина, E.У.Исаков. Получение синтетического углеводородного масла на установке периодического действия // Журнал «Химия и технология топлив и масел», № 10, 1987, с. 26-28.
- А.М. Левшина, Д.Ш.Гамидова, М.А. Агаева, М.Я. Агакишиева. Полифункциональные присадки фосфинатного типа на основе олигомеров пропилена // Журнал «Химия и технология топлив и масел», № 3, 1989, с. 6-8.
- М.А. Агаева, А.М. Левшина, Д.Ш.Гамидова. Исследование кальций и барийсодержащих фосфинатных присадок // Журнал прикладной химии, №4, 1989, с.931-933.
Mənbə
redaktə- Академия Наук Азербайджанской ССР Институт Химии Присадок, Издательство "Элм", Баку-1977.