Aminonitrillər

Aminonitrillər (aminokarbon turşularının nitrilləri) ümumi formulu H₂NRCN olan üzvi birləşmələrdir.

Xassələri

• Maye və bərk halda olan maddələrdir;
• suda pis, üzvi həlledicilərdə isə yaxşı həll olurlar;
• yandırıcıdırlar, toksikidirlər.

Onlar üçün aminlərə və nitrillərə məxsus xassələr xarakterikdir. Məsələn, aminturşularadək H₂NRCOOH hidroliz etmək, diaminlərə H₂NRCH₂NH₂ reduksiya olunmaq, amin qruplarının alkilləşməsi.

Alınması

Aminonitrillərin əsas alınma üsulları:

1. ammonyakın və ya aminlərin hidroksinitrillərə
2. doymamış nitrillərə təsiri,
3. dinitrillərin reduksiyası
4. onların Torp-Siqlerə görə tsiklləşməsi

${\mathsf {RCH(OH)CN+B{\xrightarrow[{}]{NH_{3}}}RCH(NH_{2})CN}}$

${\mathsf {CH_{2}{\text{=}}CHCN+B{\xrightarrow[{}]{RNH_{2}}}RNHCH_{2}CH_{2}CN}}$

${\mathsf {NC{\text{-}}R{\text{-}}CN{\xrightarrow[{}]{H_{2},N_{2}}}NC{\text{-}}R{\text{-}}CH_{2}CN}}$

Tətbiqi

Aminonitrillər — aminturşuların, vitaminlərin, dərman maddələrinin, yuyucu vasitələrin, monomerlərin laboratoriyada və sənayedə sintezi üçün ilkin maddələr və aralıq məhsullarıdır. Məsələn, ε-kaprolaktamın sintezində ε-aminokapronitrilin hidrolizindən istifadə olunur.

Ədəbiyyat

• Зильберман Е. Н., Реакции Нитрилов, М., 1972.
• Taylor E. C., Mekillop A., The chemistry of cyclic enaminonitriles, N. Y., 1970.