Anatoli Zaqorodnı
Anatoli Qleboviç Zaqorodnı (ukr. Анатолій Глібович Загородній;29 yanvar 1951, Velikaya Baqaçka[d], Poltava vilayəti) — Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Nəzəri Fizika İnstitutunun Plazma proseslərinin nəzəriyyəsi və modelləşdirilməsi şöbəsinin direktoru və müdiri, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının akademiki (2006-cı ildən), Rusiya Elmlər Akademiyasının xarici üzvü (2011-ci ildən, 8 mart 2022-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının xarici üzvlərindən çıxmaq üçün ərizə verib[6]).
| Anatoli Zaqorodnı | |
|---|---|
| ukr. Загородній Анатолій Глібович | |
 | |
| Doğum tarixi | 29 yanvar 1951 (73 yaş) |
| Doğum yeri |
|
| Elm sahəsi | fizika |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |
      |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Professor, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin professoru, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının akademik Vladimir Vernadskinin elmi irsi üzrə komissiyasının sədri.
Həyatı
redaktəAnatoli Zaqorodnı 29 yanvar 1951-ci ildə Poltava vilayətində anadan olub. 1972-ci ildə V.N.Karazin adına Xarkov Dövlət Universitetinin radiofizika fakültəsini bitirib. Bitirdiyi ildən bu günə qədər Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının N.N.Boqolyubov adına Nəzəri Fizika İnstitutunda işləyir.
Elmi fəaliyyəti
redaktəAnatoli Zaqorodnı İ.P.Yakimenko və Y.L.Klimontoviçlə birlikdə məkan baxımından məhdud plazma-molekulyar sistemlərin statistik nəzəriyyəsini işləyib hazırlayıbla. Onlar bu kəşfin əsasında plazma və molekulyar altsistemlərin qarşılıqlı təsirinin belə sistemlərdə elektromaqnit dalğalanmalarına təsirini tədqiq ediblər.
O, plazma-molekulyar sistemlərdə bremsstrahlung nəzəriyyəsini işləyib hazırlayıb. Bu nəzəriyyədə yüklü hissəciklər və molekulların iştirakı ilə bütün mümkün səpilmə prosesləri, eləcə də elektronların və molekulların kollektiv dalğalanmalara səpilməsi nəzərə alınır.
Plazma-molekulyar sistemlərin statistik nəzəriyyəsinə dair silsilə işlərinə görə həmmüəlliflərlə birlikdə o, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının K.D.Sinelnikov adına mükafata layiq görülüb. A.Q.Sitenko ilə birlikdə o, sabit stasionar plazmada dalğalanmalar nəzəriyyəsini maye tipli diffuz-drift hərəkətləri olan turbulent plazma vəziyyətinə ümumiləşdirib. Anatoli Zaqorodnı tozlu plazmanın kinetik nəzəriyyəsini, çıxarılan mikroskopik tənlikləri və belə bir plazma üçün Boqolyubov tənlikləri zəncirini işləyib hazırlayır ki, bu da yeni fiziki hadisələrin geniş sinfini izah etməyə imkan verib. Onun tərəfindən xüsusilə, eksperimentlərdə ölçülən toz hissəciklərinin temperaturunun plazma mühitinin temperaturunu nə üçün əhəmiyyətli dərəcədə üstələyə biləcəyi izah edildi.
Zaqorodnı multiplikativ səslə Lanqevin tənliyindən istifadə edərək toz hissəciklərinin Broun hərəkəti nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi. Nəticələrdən biri plazmadakı toz dənələrinin və adi kolloidlərdəki hissəciklərin qeyri-trivial sürət paylanmasının kəşfi idi. Onun tədqiqatları doymuş turbulentlik vəziyyətində idarə olunan termonüvə birləşmələrində yaranan zona axınlarının diffuziya əmsallarına təsirini qiymətləndirməyə imkan verdi.
A.Q.Zaqorodnının plazma fizikası üzrə əsərləri 2005-ci ildə elm və texnika sahəsində Ukrayna Dövlət Mükafatına layiq görülüb. O, dəfələrlə plazma fizikası üzrə nüfuzlu konfranslarda plenar məruzələrlə çıxış edib. Müxtəlif ölkələrdə keçirilən beynəlxalq konfransların proqram və təşkilat komitələrinin üzvüdür. Plazma Fizikası üzrə Beynəlxalq Konqresin təşkilat komitəsinin sədri (2004-2006) olub. 200-dən çox nəşrin, o cümlədən məşhur “Plazma-molekulyar sistemlərin statistik nəzəriyyəsi” monoqrafiyasının müəllifidir.
İctimai fəaliyyəti və üzvülükləri
redaktəO, elmi və pedaqoji işə çox vaxt ayırır. Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin professorudur, həm də “Kiyev-Moqilyan Akademiyası” Milli Universitetinin professoru olub. Zaqorodnı bir sıra elmi şura və komitələrə rəhbərlik edir. Elmi proqramlara, xüsusilə də “Şəbəkə texnologiyalarının tətbiqi və tətbiqi üzrə 2009-2013-cü illər üçün Dövlət Məqsədli Elmi-Texniki Proqramı”na rəhbərliyi uğurlu alınıb. O, uzun müddət Ukrayna Dövlət Fundamental Tədqiqatlar Fondunun Elmi Şurasının üzvü olub.
Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Akademik Vladimir Vernadskinin elmi irsi üzrə Komissiyasının yeni sədri (bu vəzifədə akademik K. M.Sıtniki əvəz edib) kimi o, böyük alimin 150 illik yubileyinə böyük hazırlıq proqramına rəhbərlik edib. Zaqorodnı xüsusilə, onun əsərlərinin çoxcildlik akademik toplusunun nəşrinin təşəbbüskarı da olub. "V.İ.Vernadskinin yaradıcılıq irsi elmin tədqiqində və onun təşkilində: keçmişdən indiyə qədər gələcəyə” mövzusunda XXV Kiyev Beynəlxalq Elm və Elm Tarixi Simpoziumunun proqram komitəsinin və təşkilat komitəsinin sədridir (Ukrayna, Kiyev, 18-19 oktyabr 2012).[7]
Zaqorodnını 2011-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının,[8] 2012-ci ildə Avstriya Elmlər Akademiyasının əcnəbi müxbir üzvü seçilib.[9]. 2022-ci ildə Zaqorodnı Rusiya Elmlər Akademiyasının əcnəbi üzvləri siyahısından çıxmaq üçün ərizə ilə müraciət edib.
"Ukrainian Physical Journal"ın baş redaktoru, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının bülleteni və "Kondensasiya olunmuş Materiya Fizikası" beynəlxalq jurnalının redaksiya şuralarının üzvüdür.
2020-ci ilin martında Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti vəzifəsinə namizədliyi irəli sürülüb. Onun namizədliyi ölümündən bir müddət əvvəl A.Zaqorodnını potensial varisi adlandıran Boris Paton tərəfindən dəstəklənib.[10][11]. 7 oktyabr 2020-ci ildə Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti seçilib.[12][13]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 ORCID Public Data File 2020. 2020. doi:10.23640/07243.13066970.V1
- ↑ 1 2 ORCID Public Data File 2020. 2020. doi:10.23640/07243.13066970.V1
- ↑ 1 2 ORCID Public Data File 2020. 2020. doi:10.23640/07243.13066970.V1
- ↑ 1 2 ORCID Public Data File 2020. 2020. doi:10.23640/07243.13066970.V1
- ↑ 1 2 https://www.oeaw.ac.at/en/m/zagorodny-anatoly-g.
- ↑ Прес-служба НАН Украины. "Коллективное заявление в президиум Российской академии наук от членов НАН Украины – иностранных членов РАН". НАН Украины (rus). 8 марта 2022 года. 2022-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-26.
- ↑ "Международный симпозиум". 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-02.
- ↑ Информация Arxivləşdirilib 2018-08-19 at the Wayback Machine на сайте ИС АРАН
- ↑ "Академик Анатолий Загородний избран в Австрийскую академию наук". 2018-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-19.
- ↑ "Президент НАНУ Патон видит своим преемником вице-президента академии Загороднего". 2020-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-20.
- ↑ Сніжана МАЗУРЕНКО. "Президент НАН України академік Борис Патон розповів «Урядовому кур'єру» про своє бачення процесів, які нині відбуваються в академії". «Урядовий кур’єр» (ukrayna). 7/07/2020. 2021-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-05.
- ↑ "Національна академія наук України обрала нового Президента". 2020-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-14.
- ↑ "Заместитель Патона и научный представитель Украины в CERN. Что известно о новом президенте Академии наук". НВ (rus). Издательский дом «МЕДИА-ДК». 7 октября 2020. 2020-12-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-05.
Xarici keçidlər
redaktə- Загородний Анатолий Глебович Arxiv surəti 25 fevral 2021 tarixindən Wayback Machine saytında. Сайт НАН Украины.
- Интервью вице-президента НАН Украины «Мы живём в крошечной вселенной» Arxiv surəti 14 may 2018 tarixindən Wayback Machine saytında
- Вісник НАН України. — 2011. — N 1