Asetilendikarbon turşusu
Asetilendikarbon turşusu - rəngsiz kristal maddədir;dihidrat əmələ gətirir.
| Asetilendikarbon turşusu | |
|---|---|
| Ümumi | |
| Sistematik adı | Asetilendikarbon turşusu |
| Kimyəvi formulu | HOOCC=CCOOH |
| Molyar kütlə | 114,06 q/mol |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 179 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 80,1 °S |
Fiziki xassələri redaktə
Suda , etanolda və efirdə yaxşı həll olur.
Kimyəvi xassələri redaktə
H2SO4 və p-toluolsulfoturşunun iştirakında spirtlərlə diefir, PCl5 və NH3-lə müvafiq olaraq dixloranhidrid və diamid əmələ gətirir. Sirkə turşusu mühitində PCl5-in köməyi ilə xlorlaşdırdıqda xlorfumar və dixlorfumar turşularının qarışığı, KMnO4-dən istifadə etməklə oksidləşdirdikdə isə oksalat turşusu əmələ gətirir. Butadienlə dien sintezinə daxil olaraq heksadien-1,2-dikarbon turşusuna çevrilir. Asetilendikarbon turşusunun trimerləşməsi nəticəsində mellit turşusu əmələ gəlir. Pd/BaSO4 üzərində katalitik hidrogenləşməsi reaksiyanın aparılma şəraitindən asılı olaraq malein və ya kəhraba turşusunun alınması ilə nəticələnir. A.t.-nin dimetilefirinin hidrazinlə və ya alifatik diazobirləşmələrlə təsirindən pirazol törəmələri, hidroksilaminlə təsirindən oksazol törəmələri, azidlərlə və HN3-lə təsirindən isə 1,2,3-triazollar əmələ gəlir, məs. :
Alınması: redaktə
Asetilendikarbon turşusunu KOH-ın α, β-dibromkəhraba turşusuna (çıxım 80%) və ya qələvinin spirtdə məhlulunun α-xlormalein və ya α-xlorfumar turşusuna təsirindən alırlar. A.t.-nin dimetilefiri güclü lakrimatordur (gözyaşardıcı), dəridə irinli yaralar əmələ gətirir.
Tətbiqi redaktə
Asetilendikarbon turşusu mellit və alkoksifumar turşularının, dienlərin sintezində aralıq məhsuludur.
Mənbə redaktə
- Синтезы органических препаратов, пер.с анг., сб. 2, М., 1949.
- Химия ацетиленовых соединений, пер.с анг., М., 1973.
- Общая органическая химия, пер.с анг., т. 4, М., 1983, с. 129-132.