Atatürk su anbarı
Atatürk su anbarı-Adıyaman və Şanlıurfa illəri arasında Fərat çayı üzərində qurulmuşdur, enerji və suvarma məqsədlidir.[2]. GAP Layihəsi içində Karakaya su anbarının 180 m mənsəbində, Adıyaman ilindən 51 km uzaqlıqda, Şanlıurfa ilinin Bozova mahalından isə 24 km uzaqlıqda olub, Fərat Çayı üzərində qurulan anbardır.
| Atatürk su anbarı | |
 | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Yerləşməsi | Cənub-şərqi Anadolu regionu |
| Şəhər | Şanlıurfa[1] |
| Dəniz səviyyəsi | 169 m |
| Uzunluğu | 1.819 m |
| Sahəsi | 817 mln m² |
| Həcmi | 48700 mln. m³ |
İnşası və anbarın quruluşu redaktə
1983-ci ildə tikintisi başlamış olan anbar 1992-ci ildə istismara verilmişdir. 8 turbinə sahib səddin yüksəkliyi 169 metrdir. Qaya tipli bir anbardır. Gövdə həcmi 84,5 milyon m³-dir. Xarici səthi qaya içidə olan gil və torpaqdır. Anbar gölünün təzyiqi ilə ilk inşasındakı yüksəkliyi 10 metr azalmışdır.
İnşasına 4 noyabr 1983-cü ildə başlandı. 1994-cü ildə bitirilməsi planlaşdırılan su anbarı suvarma və enerji əldə etmək məqsədilə tikilmişdir. 84.4 milyon m³ qaya və torpaq doldurucu ilə doldurucu həcmi baxımından bu günə qədər dünyada inşa edilən anbarlar arasında beşinci yerdədir. Meydana gələn göl sahəsi 817 kvadrat kilometrdir.
Başlanğıcdan yüksəkliyi 169 metrdir. Çay səviyyəsindən hündürlük baxımından minimum dərinliyi 513, orta dərinliyi 526, maksimum dərinliyi isə 524 metrə çatır. Anbarda elektrik istehsalı üçün dərinliyin ən az 133 metr olması lazımdır. Anbar divarının uzunluğu 1644, eni isə 15 metrdir.
Gücü redaktə
2400 MW gücüylə illik 8900 GWh elektrik enerjisi istehsal tutumuna malikdir. İnşasından günümüzə qədər 144 milyard kilovat enerji istehsal etmişdir. Bu dəyərin iqtisadi qarşılığı 15 milyard $-dır. Atatürk su anbarı Türkiyədəki hidroelektrik stansiyalarından çıxarılan enerjinin 20 faizini tək başına qarşılayacaq səviyyədədir.[3]
Su anbarının həcmi redaktə
Atatürk su anbarı həcmi baxımından dünyanın ən böyük 6-cı anbarı vəziyyətindədir. Hidroelektrik stansiyaları da, dünyada hələ də istehsalı olanlar arasında 3-cü, inşa edilmiş olanlar arasında da 5-ci ən böyük su anbarıdır. Eyni zamanda Avropanın və Türkiyənin ən böyük su anbarıdır. İstanbulun illik su ehtiyacını 5 gündə təmin edə biləcək səviyyədədir.[3]
Suvarma redaktə
İllik ortalama su axını 26.654 milyard kubmetrdir. Toplam su saxlama həcmi 48.7 milyard kubmetrdir. Hər bir qrupda gücü 300 Meqavatt olan 8 ədəd turbin generator vardır. 25 İyul 1992-ci ildə bu 8 moduldan ikisi xidmətə açılmışdır. Hələ də tikintisi davam edən Şanlıurfa tunelinin də tamamlanması ilə Şanlıurfa, Harran, Mardin, Ceylanpınar, Siverek-Hilvan düzənlikləri ilə birlikdə 1.43 milyon ərazi suvarılacaqdır. Atatürk su anbarından ümumi 874 min 200 hektar sahənin sulanması planlaşdırılır. 207 min hektarı sulamağa açıqdır.[3] Ölkə iqtisadiyyatına töhfəsi ümumi 5.5 milyard $ olmuşdur. Bütün sahənin sulamağa açılması halında illik qazanc 2,5 milyard $ olacaqdır.
Regiondakı işsizliyə töhfəsi redaktə
Bu an 400.000 adam su anbarının tikintisində iştirak edir. Planlaşdırılan sahədə suvarma başlayanda 1 milyon 750 min adamın işlə təmin olunması planlaşdırılır.
Turizm və idman redaktə
Bölgəni turizmə açmaq, yerli xalqlara müasir idman növlərini tətbiq etmək və regionda baş verən sosial və iqtisadi irəliləyişi idmanla birləşdirmək üçün 1994-cü ildə qurulan su idmanları festivalı hər il sentyabr ayında keçirilir. Bölgədəki gənclər su idmanına maraq yaradırlar və Atatürk Gölündə suvarma, roinq-kanoe, üzmə və dalğıc sahələrində beynəlxalq yarışlarda iştirak etməyə başladılar.
Bundan əlavə, Beynəlxalq Atatürk Yelkən Yarışması hər il oktyabr ayında göldən keçirilir.
Balıqçılq redaktə
Atatürk Su anbarı yerli əhali üçün zəngin bir qida qaynağıdır və həm istirahət etmək üçün, həm də balıq ovu imkanları ilə də təmin edir. 1992-ci ildə DSİ-nin Atatürk Balıqçılığı Klubunda yayılmış 200.000-ə yaxın balıq (fingerlings) su deposuna gətirildi. O vaxtdan etibarən, gölə yığılmış fingerlings rəqəmi təxminən 33 milyona çatdı.
Anbarda ticari olaraq balıq ovu təxminən 1,1 milyon ABŞ dolları olan bazar dəyəri ilə hər il təxminən 1000 ton balıq növünün tutulmasına yönəldilib. Tutulan 12 balıq növünün 8 dənəsi iqtisadi cəhətdən qiymətlidir. Bundan əlavə, gölün balıq ehtiyatları 7 milyon ton / illik 14 milyon ABŞ dolları dəyərində potensialı var.
Balıqçılıq potensialından istifadə etmək və gölün sahilində yaşayan əhali üçün iş yerləri yaratmaq məqsədilə su anbarı 21 su təsərrüfatı kooperativinə sahib olan 21 balıqçılıq sektoruna bölünüb. Balıqçılıq fəaliyyətinin bütün aspektlərini nəzərə alaraq, su anbarı 15 milyon ABŞ dolları həcmində GSMH-yə daxil olur və 1600 nəfəri işlə təmin edir.
Xarici keçidlər redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ http://www2.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=149 Arxivləşdirilib 2015-11-22 at the Wayback Machine http://www2.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=149 Arxivləşdirilib 2015-11-22 at the Wayback Machine
- ↑ http://www.dsi.gov.tr/projeler/ataturk-baraji http://web.archive.org/web/20151123030113/http://www.dsi.gov.tr/
- ↑ 1 2 3 http://ekonomi.haberturk.com/makro-ekonomi/haber/716841-cari-aciga-baraj-kuruldu http://web.archive.org/web/20141225191751/http://ekonomi.haberturk.com:80/makro-ekonomi/haber/716841-cari-aciga-baraj-kuruldu