Atmilçək qaş səhləbi

Atmilçək qaş səhləbi (lat. Ophrys oestrifera) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin ofris cinsinə aid bitki növü. IUCN  Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir  – EN B1ab(iii)+2ab(iii). Endemik növdür.

Atmilçək qaş səhləbi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Qulançarçiçəklilər Fəsilə: Səhləbkimilər Yarımfəsilə: Orchidoideae Triba: Orchideae Yarımtriba: Orchidinae Cins: Ofris Növ: Atmilçək qaş səhləbi
Beynəlxalq elmi adı
Ophrys oestrifera
Şəkil axtarışı NCBI   443060

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkisidir. Gövdə 20-40 sm hündürlükdədir. Soğanaqları şarvari və ya xırda-ellipsvaridir. Yarpaqları gövdənin qaidəsində yerləşir, uzunsov-lansetvari və ya uzunsov-ellipsvari, eni 2-3 sm, uzunluğu 5-10 sm-dır. Çiçək qrupu seyrəkdir, 5-6 çiçəkdən ibarətdir. Çiçəkyanlığının kənar ləçəkləri 12-14 mm uzunluğunda açıq-bənövşəyi rənglidir. Daxili ləçəklər 3-4 mm uzunluqda oval-lansetvari, bənövşəyi və birdamarlıdır. Dodaqcıq məxmərvaridir, yuxarı hissədə irəliyə doğru qısa əlavə çıxıntısı var, qonur, üzəri bir neçə sarımtıl ləkəlidir, hər biri ensiz, açıq-sarı haşiyəlidir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çoxillik bitkidir. Çiçəkləməsi aprel-may aylarına təsadüf edilir. Meşə və kolluqlarda, aşağı dağ qurşağından orta dağ qurşağına qədər rast gəlinir.

Yayılması

Böyük Qafqazın qərbi, şərqi və Quba sahəsi. Kür-Araz ovalığı, Kür düzənliyi, Naxçıvan Muxtar Respublikasının dağlıq hissəsi (Batabat) və Lənkəran ovalığı; Samur-Dəvəçi ovalığı (Nabran). Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.

Sayı və tendensiyası

Populyasiyalarının sayı azdır. Azalma tendensiyası artır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Dekorativ əhəmiyyətinə görə əhali tərəfindən intensiv toplanılması.

Mühafizə tədbirləri

Yayılma yerlərində antropogen təsirlərin azaldılması, yasaqlıqların təşkil edilməsi və toxumlarının toxum bankında saxlanılması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədəuyğundur.

Sinonimləri

• Ophrys oestrifera Rchb. [Illegitimate]
• Ophrys oestrifera M.Bieb.
  • Ophrys oestrifera subsp. abchasica Kümpel
  • Ophrys oestrifera subsp. akcakarae Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. akcaliensis Perschke
  • Ophrys oestrifera var. banatica (Rchb.f. ex Pantu & Procop.) Soó
  • Ophrys oestrifera subsp. bicornis (Sadler ex Nendtv.) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. bremifera (Steven) K.Richt.
• Ophrys oestrifera f. bremifera (Steven) Soó
  • Ophrys oestrifera subsp. cornuta (Steven) K.Richt.
  • Ophrys oestrifera subsp. cornuta Soó
  • Ophrys oestrifera subsp. cornutula (Paulus) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. elbursana Kreutz
  • Ophrys oestrifera var. grandiflora B.Willing & E.Willing
  • Ophrys oestrifera subsp. grandiflora (B.Willing & E.Willing) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. heldreichii (Schltr.) Soó
  • Ophrys oestrifera var. heldreichii (Schltr.) Hayek
  • Ophrys oestrifera subsp. hygrophila (Gügel, Kreutz, D.Rückbr. & U.Rückbr.) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. karadenizensis (M.Schönfelder & H.Schönfelder) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. latakiana (M.Schönfelder & H.Schönfelder) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. lemnosiana B.Baumann & H.Baumann
  • Ophrys oestrifera subsp. leptomera (P.Delforge) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. minutiflora J.Essink, L.Essink, Gügel, Kreutz & Zaiss
  • Ophrys oestrifera subsp. minutula (Gölz & H.R.Reinhard) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. montis-gargani Van de Vijver & W.Van Looken
  • Ophrys oestrifera subsp. orientalis (Renz) Soó
  • Ophrys oestrifera subsp. phrygia (H.Fleischm. & Bornm.) H.Baumann & R.Lorenz
  • Ophrys oestrifera subsp. rhodostephane (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz
  • Ophrys oestrifera subsp. schlechteriana (Soó) Kreutz