Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Səsyazma Evi, Musiqi kollektivləri

Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Səsyazma Evi, Musiqi kollektivləri 1926-cı il, noyabrın 6-da, indiki Ə. Əlizadə-9 (keçmiş Fioletov-9) ünvanında Radio komitəsi fəaliyətə başlayır. 1931-ci ildə Azərbaycanın peşəkar musiqisinin banisi Üzeyirbəy Hacıbəylinin təşəbbüsü ilə, bu məkanda şərqdə ilk notlu xalq çalğı alətləri orkestri və indiki Niyazi adına simfonik orkestri yaradılır. Üzeyir bəyə o zamanlar Müslüm Maqamayev yaxından köməklik etmişdir. Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Səsyazma evinin məqsədi dövlətin milli-mədəni musiqi həyatında ictimaiyyətə bir-birindən maraqlı layihələr təqdim etmək, milli mənəvi dəyərləri qorumaq, dövlətin hər bir uğurunu musiqi dili ilə dinləyicilərə çatdırmaq, yeni gənc nəslə peşəkar musiqini təbliğ etməkdir.

Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Səsyazma Evi, Musiqi kollektivləri.

Əməkdar artist Ramil Qasımov səsyazma evinin direktoru və bədii rəhbəridir.

Səsyazma evində fəaliyyət göstərən musiqi kollektivləri

• 1 Səid Rüstəmov adına Xalq Çalğı Alətləri Orkestri
• 2 Niyazi adına Dövlət simfonik orkestri
• 3 Cahangir Cahangirov adına xor
• 4 Tofiq Əhmədov adına estrada-simfonik orkestri
• 5 Uşaq Musiqili Teatrının Əfsər Cavanşirov adına "Bənövşə" uşaq xoru
• 6 Əhsən Dadaşov adına "Xatirə" xalq çalğı alətləri ansamblı
• 7 Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblı
• 8 Vaqif Mustafazadə adına "Sevil" vokal-instrumental ansamblı
• 9 "Qaytağı" instrumental ansamblı 
• 10 Uşaq Musiqili Teatrı

Səid Rüstəmov adına Xalq Çalğı Alətləri Orkestri

Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixininin incilərindən biri olan Səid Rüstəmov adına Əməkdar kollektiv xalq çalğı alətləri orkestri Müslüm Maqomayevin təklifi ilə Üzeyir Hacıbəyli tərəfindən 1931-ci ildə yaradılmaqla, nəinki Azərbaycanda, hətta, bütün Şərq aləmində peşəkar notlu xalq çalğı alətləri orkestrinin əsasını qoymuş olur. İlk dövrlərdə orkestrin dirijoru və rəhbəri Üzeyir Hacıbəyli, konsertmeysteri isə Səid Rüstəmov olmuşdur. Orkestrin tərkibi isə ancaq kamança, saz, balaban, zurna, dəf, nağara alətlərindən ibarət olmuşdur. İlk heyəti Səid Rüstəmov, Əhmədxan Bakıxanov, onun qardaşı Məmmədxan Bakıxanov, Ağabacı Rzayeva, Əmrulla Məmmədbəyli, Cəvahir Həsənova, Tutu Kərimova, Məmmədağa Muradov, Süleyman Hüseynquluoğlu, Əbülfəz Fərəczadə, Xalıq Babayev, Əlihəsən Nuriyev, Xosrov Məlikov, Qılman Salahov, Qönçə İsrafilova, Hacıbaba Əliyev, Hacı Xanməmmədov, Ə. Quliyev və b.-dən ibarət idi. 1935-ci ildən sonra Üzeyir Hacıbəylinin təklifi ilə Səid Rüstəmov orkestrə baş dirijor və bədii rəhbər vəzifəsinə təyin olunur. Orkestrin repertuarı xalq mahnı və təsniflərindən, rənglərdən ibarət olsa da tezliklə Müslüm Maqomayev, Üzeyir Hacıbəyli, Səid Rüstəmov orkestr üçün yeni əsərlər yazmağa başlayırlar. Belə ki, radionun yaradılmasına həsr olunmuş Müslüm Maqomayevin RV-8 (Radio marşı), Üzeyir Hacıbəylinin 1 və 2 №li fantaziyaları, Səid Rüstəmovun mahnıları orkestrin repertuarını daha da genişləndirir. 1936-cı ilin aprel ayında I Ümumittifaq Radio festivalında iştirak edib mükafat qazanan orkestr, 1937-ci ildə Moskva və Leninqrad şəhərlərində uğurla konsertlər verir. 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan incəsənəti və ədəbiyyatı ongünlüyünə hazırlaşarkən Üzeyir Hacıbəyli "Arşın mal alan" musiqili komediyasını xalq çalğı alətləri orkestri üçün işləməyi Səid Rüstəmova həvalə edir. 1938-ci il aprelin 9-da Moskva şəhərində "Böyük teatr"ın səhnəsində göstərilən "Arşın mal alan" musiqili komediyası böyük uğur qazanır. Ertəsi gün isə göstərilən tamaşa radio vasitəsilə yayımlanaraq geniş dinləyici kütləsinə təqdim edilir. Həmin dekadada Hökümə Nəcəfova ordenə layiq görülən ilk Azərbaycanlı qadın olur. Böyük Vətən müharibəsi illərində orkestr öz ifası ilə əsgərlər qarşısında, cəbhə bölgələrində, radio dalğalarında çıxış edərək, xalğın bu çətin günündə qələbəyə uğur və düşmənə nifrət hissləri oyatmağa müəssər olur. 1947-ci ildə Şərqdə xalq çalğı alətləri orkestri üçün Fikrət Əmirovun yazdığı ilk fortepiano konserti Emilya Qrenberq tərəfindən uğurla ifa olunur. O vaxtlar Moskvada çıxan "İncəsənət" jurnalı bu konsert və ifa barədə geniş məqalə yazmışdı. Orkestrin heyətində Adil Gəray, Rəhilə Kərimova, Baba Salahov, Şövkət Babayeva, Əhsən Dadaşov, Hafiz Mirzəliyev, Şəfiqə Məmmədəliyeva, Qəribə Hacızadə, İzzət Bağırova, Bəhruz Zeynalov, Vəcihə Səfərova, Fərhad Dadaşov, Məsumə Rəcəbova, Hacı Məmmədov, Əşrəf Abbasov, Qənbər Hüseynli, Sərvər İbrahimov, Tərlan Qazıyeva, Asya Tağıyeva, Azər Mustafayev, Dadaş Dadaşov, Rəna Kəngərli, Gövhər Qasımova, Ağasaleh Abasəliyev, Ceyran Cəfərova, Məmməd Quliyev, Səyyarə Əliyeva, Ramiz Mirişli, Elman Bədəlov, Möhsüm Möhsümov, Ələkbər Ələsgərov kimi görkəmli ifaçılar işləmişlər. 1974-cü ildə orkestrə bədii rəhbər və dirijor Nəriman Əzimov təyin olunur. Tezliklə orkestrə fleyta, kontrabas, qaboy alətləri daxil edilərək səslənməni daha da zənginləşdirir. 1979-cu ildən orkestrin 2-ci dirijoru Faiq Sadıqov təyin olunur. 1983-cü il dekabr ayında görkəmli bəstəkar Fikrət Əmirovun "Kürd ovşarı" simfonik muğamı Səsyazma Evində lentə yazılarkən bəstəkar orkestr qarşısında ürək sözlərini belə deyir — "Mən bilsəydim bu cür xalq çalğı alətləri orkestrində səslənmiş bu əsəri simfonik orkestr üçün yazmazdım" Orkestrin hal-hazırda baş-dirijoru xalq artisti, professor Nəriman Əzimov, dirijorlar: əməkdar artist Faiq Sadıqov və Fərhad Qarayusiflidir.

Niyazi adına Dövlət simfonik orkestri

Simfonik orkestr 1931-ci ildə Azərbaycan Dövlət Radio Komitəsinin nəzdində dahi bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəylinin təşəbbüsü ilə yaranıb. O vaxtlar bədii rəhbər və baş dirijor Şvarts olmuşdur. Dünyaşöhrətli musiqiçi, SSRİ xalq artisti, bizim həmyerlimiz Mstislav Rostropoviçin atası Leopold Rostropoviç məhz, bu orkestrdə uzun illər konsertmeyster olmuşdur. 1941-ci ildən orkestrin bədii rəhbəri və baş dirijoru Əşrəf Həsənov, 2-ci dirijoru isə Çingiz Hacıbəyov olub. Üzeyir Hacıbəylinin dəvətilə Bakıya gəlmiş Avstriya dirijoru Otto Ştrasser bu kollektivdə bir neçə il işləyib. 1944-cü ildə orkestr Tbilisidə Zaqavqaziya ongünlüyündə böyük müvəffəqiyyətlə çıxış edib. Böyük Vətən Müharibəsi illərində isə orkestr qospitallarda yaralı əsgərlər qarşısında Bülbül, Şövkət Məmmədova, Firəngiz Əhmədova, Sona Aslanova, Lütfiyar İmanov, Mobil Əhmədov və başqa müğənnilərlə çoxsaylı konsertlərlə çıxış etmişlər. 1945–46-cı illərdə Üzeyirbəyin ölməz əsərlərindən biri olan "Arşın mal alan" operettası ekranlaşdırılarkən bu orkestrlə ifa olunub. 1971-ci ildə Respublikanın xalq artisti Ramiz Məlik-Aslanov, 1992–95-ci illərdə Əməkdar incəsənət xadimi İsmayıl Hacıyev, 1995-ci ildə Əməkdar incəsənət xadimi Yaşar İmanov kollektivə bədii rəhbər və baş dirijorluq etmişlər. Sənətkarlardan Böyükağa Sadıqbəyov, Məmməd Orucov, Yaqub Hacıyev 2006–2013 orkestrin baş dirijoru, Əməkdar İncəsənət xadimi Azad Əliyev və bir çox başqaları uzun müddət bu orkestrdə fəaliyyət göstəriblər. Böyük maestro Niyazinin adını 30 ildən çox bir müddət daşıyan simfonik orkestr bu yaxınlarda öz təntənəli 80 illik yubileyini qeyd etmişdir. Hal-hazırda orkestrin dirijoru, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar İncəsənət xadimi Nazim Hacıəlibəyovdur.

Cahangir Cahangirov adına xor

Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin xor kollektivi 1936-cı ildə dahi bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəyli tərəfindən yaradılıb. Bu kollektivə bir müddət Üzeyirbəy özü rəhbərlik etmişdir. O, bir sıra Azərbaycan xalq mahnılarını xor üçün işləmiş və gənc bəstəkarlara tövsiyə etmişdir. . Daha sonralar kollektivə rəhbərliyi Cahangir Cahangirova məhz Üzeyir Hacıbəyov həvalə etmişdir. 1948-ci ildən isə xora əvvəllər kollektivdə ikinci xormeyster kimi fəaliyyət göstərən respublikanın xalq artisti Ramiz Mustafayev ömrünün sonunaqək bədii rəhbərlik edir. Xor kollektivi fəaliyyətə başladığı illərdən bəri Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin ilk ifaçısı olub. Kollektiv Azərbaycana bir çox sənətçilər töhfə verib. Onlardan SSRİ xalq artistləri Lütfiyar İmanov, Firəngiz Əhmədova, Zeynəb Xanlarova respublikanın xalq artistləri Gülağa Məmmədov, Mobil Əhmədov, Şahlar Quliyev, respublikanın əməkdar artistləri Firudin Mehdiyev, Faiq Mustafayev, Yaşar Səfərov, İdris Mehdiyev, artistlərdən Anatollu Qəniyev, Nərminə Məmmədova, Sahib Kərimov və başqalarının adlarını sadamaq olar. Böyük Vətən müharibəsi illərində xor kollektivinin ifasında bir çox vətənpərvərlik mövzusunda əsərlər səslənib. Üzeyir Hacıbəyli, Fikrət Əmirov, Qara Qarayev, Cövdət Hacıyev, Hacı Xanməmmədov, Cahangir Cahangirov və digər bəstəkarların oratoriyaları, kantataları, vokal-simfonik poemaları və s. xor kollektivi tərəfindən yüksək məharətlə ifa olunaraq lentə alınıb. Cahangir Cahangirovun adını daşıyan xorun hal-hazırda bədii rəhbəri və dirijoru Şəhla Ələkbərovadır.

Tofiq Əhmədov adına estrada-simfonik orkestri

Tofiq Əhmədov adına estrada-simfonik orkestri Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radiosu 1956-cı ildən kiçik tərkibdə estrada ansamblı kimi fəaliyyətə başlayıb. Qısa müddət ərzində təşkil edilmiş bu kollektivin yaradıcısı — məşhur saksafonçu, respublikanın xalq artisti Tofiq Əhmədov olmuşdur. 1975-ci ildə həmin ansambla "estrada-simfonik orkestri" statusu verildi və onun tərkibi xeyli genişləndirildı. Bu kollektiv bir sıra respublikalarda və xarici ölkələrdə Azərbaycanı layiqincə təmsil edib. SSRİ xalq artisti Müslüm Maqomayev Moskvanın Ostankino studiyasında ilk dəfə bu orkestrlə çıxış etmişdir. Orkestrlə uzun müddət işləmiş respublikanın xalq artistləri Mirzə Babayev, Flora Kərimova, Oqtay Ağayev, İlhamə Quliyeva, Elxan Əhədzadə, Brilyant Dadaşova, Natəvan Şeyxova, Mübariz Tağıyev, əməkdar artist İdris Mehdiyev, Cavan Zeynallı artistlərdən Cavanşir Əliyev, Cəfər Behbudov, Firəngiz Rəhimbəyova, və başqalarının adlarını çəkmək olar. 1979–83-cü illərdə bəstəkar Əziz Əkbər Əzizli, 1983–90-cı illərdə pianoçu bəstəkar, əməkdar artist Rafiq Babayev, 1990–98-ci illərdə bəstəkar, xalq artisti Faiq Sucəddinov, 1998–2002-ci illərdə pianoçu-bəstəkar Eldar Rzaquluzadə, 2002–2012-ci illərdə saksafonçu Akif Süleymanbəyli orkestrə rəhbərlik etmişlər. Hal-hazırda isə orkestrin bədii rəhbəri Vasif Axundov, baş dirijoru Cavad Tağızadədir.

Əfsər Cavanşirov adına "Bənövşə" uşaq xoru

Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radiosunun "Bənövşə" uşaq xoru 1958-ci ilin payızında bəstəkar Əfsər Cavanşirov tərəfindən yaradılıb. "Bənövşə" uşaq xorunun repertuarında Azərbaycan və eləcə də dünya xalqlarının mahnıları, milli el havaları özünə layiqli yer tutmuşdur. Həmin xorun ilk konsertmeysteri Azərbaycanın xalq artisti, bəstəkar Musa Mirzəyev olmuşdur. Bir çox sənətkarlarımız səhnəyə öz kövrək addımlarını ilk dəfə məhz bu kollektivdə atmışlar. Onlardan xalq artistləri Flora Kərimova, Amaliya Pənahova, Xuraman Qasımova, Mələkxanım Əyyubova, Nisə Qasımova, əməkdar artistlər Akif İslamzadə, Firuzə İbadova, Azərin və başqalarını qeyd etmək olar.  Uşaqların estetik tərbiyəsinin inkişafına çalışan uşaq ideologiyasına xidmət edən "Bənövşə" uşaq xoru indi də müxtəlif bəstəkarların məktəbli mahnılarını böyük həvəslə oxuyub təbliğ edir. Hal-hazırda uşaq xorunun bədii rəhbəri Zülfiyyə İbrahimovadır.

Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblı

Yarandığı dövrdən bu kollektiv solistlərdən ibarət xalq çalğı alətləri ansamblı kimi fəaliyyət göstərib. Bir müddət fəaliyyətini dayandıran bu ansambl 1941-ci ildən Üzeyir Hacıbəyli və Müslüm Maqomayev tərəfindən yenidən bərpa olundu. 1973-cü ilə qədər ansamblın bədii rəhbəri vəzifəsində çalışmış Əhməd Bakıxanov dünyasını dəyişəndən sonra bu kollektiv onun adını daşımağa başladı və xalq artisti Həbib Bayramov ansambla bədii rəhbər təyin olundu. Bu kollektiv Şərqdə ilk peşəkar ansambl olmuşdur. Onun müşayiəti ilə Cabbar Qaryağdıoğlu, Bülbül, Xan Şuşinski, Şovkət Ələkbərova, Zeynəb Xanlarova və b. uğurla çıxış etmişlər. Hal-hazırda ansamblın bədii rəhbəri xalq artisti Möhlət Müslümovdur.

Əhsən Dadaşov adına "Xatirə" ansamblı

1961-ci ildə Azərbaycan Televiziyası və Radiosunun rəhbərliyi tərəfindən görkəmli tarzən Əhsən Dadaşova yeni bir xalq çalğı alətləri ansamblı yaratmaq təklif olunur. Elə həmin il ansambl yaradıldı və ora bir sıra tanınmış musiqiçilər cəlb olundu. Əməkdar artist Əhsən Dadaşov bu ansambla 1976-cı ilə kimi rəhbərlik etdi və o, dünyasını dəyişəndən sonra həmin kollektivə "Xatirə" ansamblı adı verilir. 1976-cı ildən indiyə kimi bu ansambla ansamblın üzvü xalq artisti Adil Bağırov rəhbərlik edir. Həm yaşlı, həm də cavan nəsllərlə çalışan Əhsən Dadaşov adına "Xatirə" ansamblının repertuarına muğam, rənglər, dəramətlər xalq mahnıları və s. daxildir. Azərbaycan bəstəkarlarının əksəriyyəti bu kollektivlə bir-çox mahnılarını yazmış, radiomuzun musiqi fonetekasını xeyli zənginləşdirmişdir. Ansambl xarici ölkələrdə və respublikamızın bir sıra börlgələində qastrol səfərlərində olmuşdur.

Vaqif Mustafazadə adına "Sevil" vokal-instrumental ansamblı

1970-ci ildə tanınmış musiqiçi Vaqif Mustafazadə"Sevil" vokal-instrumental ansamblını yaradır. Qızlardan ibarət ansambl yaratmaqda məqsəd yeni səsləmə və müasir aranjmanla müxtəlif əsərləri sintez etmək idi. Bu gün bu ansambla vaxtı ilə Vaqif Mustafazadə ilə çalışmış Rəna Talıbova rəhbərlik edir və hal-hazırda vokal ansambl mərhum sənətkarın adını daşıyır.

"Qaytağı" instrumental ansamblı

2012-ci ildən etibarən "Qaytağı" instrumental ansamblı yaradılmışdır. Ansamblın bədii rəhbəri Əməkdar artist Ənvər Sadıqovdur. Ansamblı yaratmaqda məqsəd xalq musiqisini müasir aranjmanda tamaşaçılara təqdim etməkdir.

Uşaq Musiqili Teatrı

2014-cü ildən etibarən Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Səs yazma Evinin nəznində, Uşaq musiqili teatrı yaradılmışdır. Uşaq teatrını yaratmaqda məqsəd uşaq idealogiyasına xidmət etmək, istedadlı uşaqları bir arya toplamaq, müasir uşaq dünyasını yaratmaq, yeni uşaq mahnılarını, təbliğ etməkdir. Hal hazırda uşaq musiqili teatrın direktoru, Nigar Qarayevadır.

Azərbaycan Televiziya və Radiosunun Solistləri

Son illər Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə keçirilən Muğam Telemüsabiqəsi istedadların üzə çıxmasına şərait yaratdı. Müsabiqədə qalib olanlar hal-hazırda Televiziya və Radionun Səsyazma evinin solistləridir, həmçinin, aşağıda adları çəkilən Azərbaycan incəsənət xadimləri də solist kimi Televiziyanın Səsyazma Evində solist kimi fəaliyyət göstərirlər.

• Briliant Dadaşova — Xalq Artisti
• Teymur Əmrah — Əməkdar Artist
• Gülyanaq Məmmədova – Əməkdar Artist
• Sabir Abdullayev — Əməkdar Artist
• Abbas Bağırov — Əməkdar Artist